{"id":11379,"date":"2022-04-20T12:40:35","date_gmt":"2022-04-20T12:40:35","guid":{"rendered":"https:\/\/sundose.com\/pl\/?page_id=11379"},"modified":"2023-02-07T11:54:59","modified_gmt":"2023-02-07T11:54:59","slug":"faq-fakty-i-mity","status":"publish","type":"page","link":"https:\/\/sundose.com\/pl\/faq-fakty-i-mity\/","title":{"rendered":"FAQ &#8211; Fakty i mity"},"content":{"rendered":"[et_pb_section fb_built=&#8221;1&#8243; module_class=&#8221;header&#8221; _builder_version=&#8221;4.16&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; background_color=&#8221;#fbfaf7&#8243; custom_margin=&#8221;||0px||false|false&#8221; custom_padding=&#8221;0px||0px||false|false&#8221; locked=&#8221;off&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221; da_is_popup=&#8221;off&#8221; da_exit_intent=&#8221;off&#8221; da_has_close=&#8221;on&#8221; da_alt_close=&#8221;off&#8221; da_dark_close=&#8221;off&#8221; da_not_modal=&#8221;on&#8221; da_is_singular=&#8221;off&#8221; da_with_loader=&#8221;off&#8221; da_has_shadow=&#8221;on&#8221; da_disable_devices=&#8221;off|off|off&#8221;][et_pb_row use_custom_gutter=&#8221;on&#8221; make_equal=&#8221;on&#8221; custom_padding_last_edited=&#8221;on|phone&#8221; _builder_version=&#8221;4.16&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; custom_margin=&#8221;||0px||false|false&#8221; custom_padding=&#8221;112px||112px||false|false&#8221; custom_padding_tablet=&#8221;80px||80px||false|false&#8221; custom_padding_phone=&#8221;64px||64px||false|false&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221;][et_pb_column type=&#8221;4_4&#8243; _builder_version=&#8221;4.16&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; pac_dcm_carousel_specific_module_num=&#8221;0&#8243; global_colors_info=&#8221;{}&#8221;][et_pb_text _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; header_2_font=&#8221;Social Extended Medium||||||||&#8221; header_2_text_color=&#8221;#061846&#8243; header_2_font_size=&#8221;64px&#8221; header_2_line_height=&#8221;72px&#8221; custom_margin=&#8221;||0px||false|false&#8221; custom_padding=&#8221;0px||0px||false|false&#8221; header_2_font_size_tablet=&#8221;64px&#8221; header_2_font_size_phone=&#8221;48px&#8221; header_2_font_size_last_edited=&#8221;on|phone&#8221; header_2_line_height_tablet=&#8221;72px&#8221; header_2_line_height_phone=&#8221;56px&#8221; header_2_line_height_last_edited=&#8221;on|phone&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221;]<h2 class=\"pb-0\">FAQ<\/h2>[\/et_pb_text][et_pb_text _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; text_text_color=&#8221;#061846&#8243; text_font_size=&#8221;20px&#8221; text_line_height=&#8221;32px&#8221; custom_margin=&#8221;||0px||false|false&#8221; custom_padding=&#8221;32px||0px||false|false&#8221; custom_padding_tablet=&#8221;24px||||false|false&#8221; custom_padding_phone=&#8221;16px||||false|false&#8221; custom_padding_last_edited=&#8221;on|phone&#8221; text_font_size_tablet=&#8221;20px&#8221; text_font_size_phone=&#8221;18px&#8221; text_font_size_last_edited=&#8221;on|phone&#8221; text_line_height_tablet=&#8221;32px&#8221; text_line_height_phone=&#8221;28px&#8221; text_line_height_last_edited=&#8221;on|phone&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221;]Wszystko co potrzebujesz wiedzie\u0107 o Sundose[\/et_pb_text][et_pb_image src=&#8221;https:\/\/sundose.com\/en-gb\/wp-content\/uploads\/sites\/4\/2022\/03\/elipse_37.svg&#8221; title_text=&#8221;elipse_37&#8243; module_class=&#8221;img-1&#8243; _builder_version=&#8221;4.16&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; custom_margin=&#8221;||0px||false|false&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221;][\/et_pb_image][et_pb_image src=&#8221;https:\/\/sundose.com\/en-gb\/wp-content\/uploads\/sites\/4\/2022\/03\/elipse_38.svg&#8221; title_text=&#8221;elipse_38&#8243; module_class=&#8221;img-2&#8243; _builder_version=&#8221;4.16&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221;][\/et_pb_image][\/et_pb_column][\/et_pb_row][\/et_pb_section][et_pb_section fb_built=&#8221;1&#8243; custom_padding_last_edited=&#8221;on|phone&#8221; _builder_version=&#8221;4.16&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; custom_padding=&#8221;120px||120px||false|false&#8221; custom_padding_tablet=&#8221;80px||80px||false|false&#8221; custom_padding_phone=&#8221;64px||64px||false|false&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221; da_is_popup=&#8221;off&#8221; da_exit_intent=&#8221;off&#8221; da_has_close=&#8221;on&#8221; da_alt_close=&#8221;off&#8221; da_dark_close=&#8221;off&#8221; da_not_modal=&#8221;on&#8221; da_is_singular=&#8221;off&#8221; da_with_loader=&#8221;off&#8221; da_has_shadow=&#8221;on&#8221; da_disable_devices=&#8221;off|off|off&#8221;][et_pb_row use_custom_gutter=&#8221;on&#8221; custom_padding_last_edited=&#8221;on|desktop&#8221; module_class=&#8221;questions&#8221; _builder_version=&#8221;4.16&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; custom_padding=&#8221;0px||102px||false|false&#8221; custom_padding_tablet=&#8221;||72px||false|false&#8221; custom_padding_phone=&#8221;||56px||false|false&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221;][et_pb_column type=&#8221;4_4&#8243; _builder_version=&#8221;4.16&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; pac_dcm_carousel_specific_module_num=&#8221;0&#8243; global_colors_info=&#8221;{}&#8221;][et_pb_text _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; text_orientation=&#8221;center&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221;]<ul class=\"et_pb_tabs_controls\">\n\t<li class=\"et_pb_tab_0\"><a href=\"\/pl\/faq-na-poczatek\">Na pocz\u0105tek<\/a><\/li>\n\t<li class=\"et_pb_tab_1\"><a href=\"\/pl\/faq-personalizacja\">Personalizacja<\/a><\/li>\n\t<li class=\"et_pb_tab_2\"><a href=\"\/pl\/faq-korzystanie\">Korzystanie<\/a><\/li>\n\t<li class=\"et_pb_tab_3\"><a href=\"\/pl\/faq-skladniki\">Sk\u0142adniki<\/a><\/li>\n\t<li class=\"et_pb_tab_4\"><a href=\"\/pl\/faq-subskrypcja\">Subskrypcja<\/a><\/li>\n\t<li class=\"et_pb_tab_5\"><a href=\"\/pl\/faq-jakosc-i-bezpieczenstwo\">Jako\u015b\u0107 i bezpiecze\u0144stwo<\/a><\/li>\n\t<li class=\"et_pb_tab_6 et_pb_tab_active\"><a href=\"#\">Fakty i mity<\/a><\/li>\n<\/ul>[\/et_pb_text][\/et_pb_column][\/et_pb_row][et_pb_row use_custom_gutter=&#8221;on&#8221; module_class=&#8221;questions&#8221; _builder_version=&#8221;4.16&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; custom_padding=&#8221;0px||0px||false|false&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221;][et_pb_column type=&#8221;4_4&#8243; module_class=&#8221;col-8&#8243; _builder_version=&#8221;4.16&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; pac_dcm_carousel_specific_module_num=&#8221;0&#8243; global_colors_info=&#8221;{}&#8221;][et_pb_accordion open_toggle_text_color=&#8221;#061846&#8243; disabled_on=&#8221;off|off|off&#8221; _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; toggle_text_color=&#8221;#061846&#8243; toggle_level=&#8221;h4&#8243; toggle_font=&#8221;Social Extended Medium||||||||&#8221; toggle_text_align=&#8221;left&#8221; toggle_font_size=&#8221;24px&#8221; toggle_line_height=&#8221;30px&#8221; body_text_align=&#8221;left&#8221; body_text_color=&#8221;rgba(6,24,70,0.8)&#8221; body_font_size=&#8221;18px&#8221; body_line_height=&#8221;28px&#8221; text_orientation=&#8221;left&#8221; custom_margin=&#8221;||0px||false|false&#8221; locked=&#8221;off&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221;][et_pb_accordion_item title=&#8221;Jak dzielimy witaminy ze wzgl\u0119du na rozpuszczalno\u015b\u0107?&#8221; open=&#8221;on&#8221; _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221;]<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Witaminy ze wzgl\u0119du na rozpuszczalno\u015b\u0107 dziel\u0105 si\u0119 na witaminy rozpuszczalne w wodzie\u00a0 oraz rozpuszczalne w t\u0142uszczach. Witaminy rozpuszczalne w wodzie to: witaminy z gr. B (tiamina, ryboflawina, niacyna, kwas pantotenowy, pirydoksyna,\u00a0 biotyna, kobalamina, kwas foliowy), witamina C. Ich nadmiar wydalany jest z moczem i potem. Nie s\u0105 magazynowane w organizmie, dlatego wa\u017cne jest, by dostarcza\u0107 ich z codzienn\u0105 diet\u0105. <\/span><\/p>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Witaminy rozpuszczalne w t\u0142uszczach to: witamina A, D, E i K. Do ich prawid\u0142owej przyswajalno\u015bci niezb\u0119dny jest t\u0142uszcz. Mog\u0105 si\u0119 kumulowa\u0107 w organizmie w tkance t\u0142uszczowej i w\u0105trobie, dlatego ich nadmiar mo\u017ce by\u0107 szkodliwy dla zdrowia. <\/span><\/p>[\/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=&#8221;Czy tylko formy ro\u015blinne s\u0105 bezpieczne dla cz\u0142owieka? Dlaczego wi\u0119kszo\u015b\u0107 Waszych substancji jest syntetyczna?&#8221; _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221; open=&#8221;off&#8221;]<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">M\u00f3wi\u0105c o bezpiecze\u0144stwie musimy spojrze\u0107 na nie w wielu aspektach, nie tylko ze wzgl\u0119du na pochodzenie:\u00a0<\/span><\/p>\n<ul class=\"wysiwyg-text-align-justify\">\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><strong>Jednorazowe dzienne spo\u017cycie<\/strong><span style=\"font-weight: 400;\"> &#8211; wiele sk\u0142adnik\u00f3w ma ustalony tzw. g\u00f3rny tolerowany poziom spo\u017cycia (UL). Jest <\/span><span style=\"font-weight: 400;\">t<\/span><span style=\"font-weight: 400;\">o najwy\u017cszy, tolerowany biologicznie poziom spo\u017cycia danego sk\u0142adnika, kt\u00f3ry nie wywo\u0142uje efekt\u00f3w toksycznych. Aby te warto\u015bci nie zosta\u0142y przekroczone stosowane s\u0105 odpowiednie limity, ustalane przez Zesp\u00f3\u0142 do Spraw Suplement\u00f3w Diety, kt\u00f3ry zabrania stosowania w jednej dziennej porcji okre\u015blonej ilo\u015bci sk\u0142adnika w suplemencie.<\/span><\/li>\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><strong>Interakcje z lekami<\/strong><span style=\"font-weight: 400;\"> &#8211; suplementy diety oraz sk\u0142adniki \u017cywno\u015bci mog\u0105 zmienia\u0107 dzia\u0142anie stosowanych lek\u00f3w, np. poprzez zmniejszenie wch\u0142aniania, a tak\u017ce zwi\u0119kszenie ich wydalania lub zaburzenie metabolizmu. Dlatego tak wa\u017cna jest dla nas informacja na temat przyjmowanych lek\u00f3w przy dobieraniu suplementacji, po to by wyeliminowa\u0107 potencjalne niebezpiecze\u0144stw.<\/span><\/li>\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><strong>Wsp\u00f3\u0142istniej\u0105ce choroby<\/strong><span style=\"font-weight: 400;\"> &#8211; s\u0105 bardzo wa\u017cne przy doborze bezpiecznej suplementacji. Dla przyk\u0142adu niewydolno\u015b\u0107 nerek czy w\u0105troby to dla nas sygna\u0142, \u017ce narz\u0105dy te nie dzia\u0142aj\u0105 prawid\u0142owo, przez co metabolizm i wch\u0142anianie niekt\u00f3rych sk\u0142adnik\u00f3w mo\u017ce by\u0107 zaburzony. W takich i podobnych sytuacjach zalecamy rezygnacj\u0119 ze sk\u0142adnik\u00f3w, kt\u00f3re mog\u0105 okaza\u0107 si\u0119 niebezpieczne lub wywo\u0142a\u0107 niepo\u017c\u0105dany efekt.\u00a0\u00a0<\/span><\/li>\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><strong>Alergie <\/strong><span style=\"font-weight: 400;\">&#8211; wiele sk\u0142adnik\u00f3w w suplementach wyst\u0119puje w postaci wyci\u0105g\u00f3w czy ekstrakt\u00f3w ro\u015blinnych (np. likopen z ekstraktu z pomidora). Takie formy s\u0105 jednak nieodpowiednie dla os\u00f3b, kt\u00f3re s\u0105 uczulone na okre\u015blony sk\u0142adnik, a przyj\u0119ciu ich mo\u017ce skutkowa\u0107 niepo\u017c\u0105dan\u0105 reakcj\u0105 alergiczn\u0105 organizmu.\u00a0<\/span><\/li>\n<\/ul>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Podsumowuj\u0105c, zar\u00f3wno naturalne jak i syntetyczne sk\u0142adniki maj\u0105 swoje zastosowanie. Nie tylko forma, ale przede wszystkim sama obecno\u015b\u0107 i\/lub ilo\u015b\u0107 sk\u0142adnika oraz r\u00f3wnoczesne stosowanie lek\u00f3w syntetycznych lub zio\u0142owych, innych suplement\u00f3w diety i wyrob\u00f3w medycznych decyduje o jego bezpiecze\u0144stwie.<br \/><\/span><\/p>[\/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=&#8221;Czy wszystkie sk\u0142adniki przyjmowane jednocze\u015bnie w jednej saszetce wch\u0142on\u0105 si\u0119 prawid\u0142owo?&#8221; _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221; open=&#8221;off&#8221;]<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Temat interakcji jest bardzo skomplikowany. W internecie mo\u017cna znale\u017a\u0107 mn\u00f3stwo informacji odno\u015bnie wzajemnych oddzia\u0142ywa\u0144 mi\u0119dzy poszczeg\u00f3lnymi sk\u0142adnikami. Jak sprawdzi\u0107, kt\u00f3re s\u0105\u00a0 prawdziwe i s\u0142uszne?\u00a0<\/span><\/p>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Zacznijmy od podstaw! G\u0142\u00f3wnym kluczem do sukcesu jest biodost\u0119pno\u015b\u0107. Polega ona na wnikaniu ko\u0144cowych produkt\u00f3w trawienia w\u0119glowodan\u00f3w, bia\u0142ek, t\u0142uszcz\u00f3w, a tak\u017ce wody, witamin i minera\u0142\u00f3w do kom\u00f3rek \u015bluz\u00f3wki jelita. To, w jakim stopniu dany sk\u0142adnik zostanie przyswojony przez nasz organizm b\u0119dzie wp\u0142ywa\u0142o na jego wykorzystanie przez organizm.\u00a0<\/span><\/p>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Podczas przyjmowania witamin i sk\u0142adnik\u00f3w mineralnych mog\u0105 wyst\u0105pi\u0107 problemy z ich wch\u0142anianiem z kilku powod\u00f3w:\u00a0<\/span><\/p>\n<ul class=\"wysiwyg-text-align-justify\">\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><span style=\"font-weight: 400;\">s\u0142abo przyswajalnej formy chemicznej danego pierwiastka,<\/span><\/li>\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><span style=\"font-weight: 400;\">obecno\u015bci substancji, kt\u00f3re b\u0119d\u0105 utrudnia\u0142y przyswajanie sk\u0142adnika (b\u0142onnik pokarmowy, substancje antyod\u017cywcze np. fityniany),\u00a0<\/span><\/li>\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><span style=\"font-weight: 400;\">stanu jelit: nieprawid\u0142owy sk\u0142ad flory bakteryjnej mo\u017ce wp\u0142ywa\u0107 na wch\u0142anianie sk\u0142adnik\u00f3w w poszczeg\u00f3lnych cz\u0119\u015bciach jelit lub te\u017c zaburza\u0107 ich syntez\u0119,\u00a0<\/span><\/li>\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><span style=\"font-weight: 400;\">niekt\u00f3rych chor\u00f3b i przyjmowanych lek\u00f3w: dlatego tak wa\u017cny jest odpowiedni dob\u00f3r suplementacji do aktualnego stanu zdrowia,<\/span><\/li>\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><span style=\"font-weight: 400;\">u\u017cywek (alkohol, kawa): zwi\u0119kszaj\u0105 wydalanie zwi\u0105zk\u00f3w mineralnych z moczem.<\/span><\/li>\n<\/ul>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">W przyrodzie istnieje jeszcze co\u015b takiego jak wzajemne wsp\u00f3\u0142dzia\u0142anie sk\u0142adnik\u00f3w. M\u00f3wimy wtedy o interakcji, kt\u00f3ra dodatkowo mo\u017ce decydowa\u0107 w ko\u0144cowym efekcie\u00a0 aktywno\u015bci biologicznej ka\u017cdego ze sk\u0142adnik\u00f3w.\u00a0<\/span><\/p>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Wyr\u00f3\u017cniamy 2 rodzaje interakcji:<\/span><\/p>\n<ul class=\"wysiwyg-text-align-justify\">\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><span style=\"font-weight: 400;\">synergizm \u2014 kt\u00f3ry sprzyja zwi\u0119kszeniu przyswajania z przewodu pokarmowego zwi\u0105zk\u00f3w od\u017cywczych, a tak\u017ce wspiera ich wykorzystanie przez kom\u00f3rki organizmu, (np. synergizm witaminy D i wapnia),<\/span><\/li>\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><span style=\"font-weight: 400;\">antagonizm \u2014 m\u00f3wimy o nim wtedy, gdy okre\u015blone sk\u0142adniki mineralne czy witaminy, kt\u00f3re maj\u0105 podobn\u0105 budow\u0119 i\/lub konkuruj\u0105 mi\u0119dzy sob\u0105 o wch\u0142anianie w jelicie przez te same receptory (np. w przypadku cynku i miedzi).\u00a0<\/span><\/li>\n<\/ul>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Interakcje kojarzymy najcz\u0119\u015bciej jako negatywny wp\u0142yw jaki wywiera ona na poszczeg\u00f3lne sk\u0142adniki. Zapominamy jednak, \u017ce w niekt\u00f3rych przypadkach jest wr\u0119cz po\u017c\u0105dana. W aspekcie interakcji okazuje si\u0119, \u017ce du\u017co wa\u017cniejsze jest kontrolowanie tych proces\u00f3w na p\u0142aszczy\u017anie \u017cywno\u015b\u0107-lek. Tu mo\u017ce dochodzi\u0107 do wzmocnienia lub os\u0142abienia aktywnych metabolit\u00f3w leku, kt\u00f3ry mo\u017ce nie\u015b\u0107 za sob\u0105 negatywne skutki zdrowotne. To tylko podkre\u015bla fakt, \u017ce suplementacja powinna by\u0107 zaplanowana z g\u0142ow\u0105.<\/span><\/p>[\/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=&#8221;Je\u015bli kto\u015b ma dobre wyniki bada\u0144 krwi, to te\u017c powinien wspomaga\u0107 si\u0119 suplementacj\u0105?&#8221; _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221; open=&#8221;off&#8221;]<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Aby m\u00f3c odpowiedzie\u0107 na to pytanie, musimy ustali\u0107, co to znaczy, \u017ce wyniki krwi s\u0105 \u201cw normie\u201d.<\/span><\/p>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">W diagnostyce poj\u0119cie warto\u015bci normalnych opiera si\u0119 na odchyleniach standardowych. Oblicza si\u0119 je, uwzgl\u0119dniaj\u0105c wyniki wszystkich os\u00f3b, kt\u00f3re w okre\u015blonych czasie wykona\u0142y badanie. Nast\u0119pnie odcinane s\u0105 skrajne warto\u015bci, tworz\u0105c tym samym przedzia\u0142, uznany za ten akceptowalny i nazwany norm\u0105. Czy to zawsze oznacza, \u017ce wynik kt\u00f3ry b\u0119dzie mie\u015bci\u0142 si\u0119 w oznaczonej normie jest prawid\u0142owy?\u00a0<\/span><\/p>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Nie w ka\u017cdym przypadku, poniewa\u017c wyniki bada\u0144 zale\u017cne s\u0105 od wielu czynnik\u00f3w, np. wieku, p\u0142ci, masy cia\u0142a, stanu fizjologicznego czy samego przygotowania i wykonania badania. Rzadko te\u017c zdarza si\u0119, by wynik by\u0142 interpretowany na podstawie jednego parametru. To najcz\u0119\u015bciej zbi\u00f3r kilku wynik\u00f3w, kt\u00f3re oddaj\u0105 ca\u0142o\u015bciow\u0105 kondycj\u0119 organizmu.\u00a0\u00a0<\/span><\/p>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Co najwa\u017cniejsze, nie powinno si\u0119 interpretowa\u0107 samych cyferek! Szczeg\u00f3\u0142owy wywiad oparty na stylu \u017cycia, \u017cywieniu i samopoczucia ma tu ogromne znaczenie. Objawy, takie jak charakterystyczne spadki energii, zwi\u0119kszona masa cia\u0142a mimo braku zmian w diecie, uczucie rozdra\u017cnienia, gorsze samopoczucie to sygna\u0142y alarmuj\u0105ce, kt\u00f3rymi powinni\u015bmy si\u0119 zainteresowa\u0107.\u00a0<\/span><\/p>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Dlatego interpretacje wynik\u00f3w laboratoryjnych zawsze powinni\u015bmy powierza\u0107 specjalistom &#8211; podchodz\u0105 do problemu kompleksowo, potrafi\u0105 po\u0142\u0105czy\u0107 wiele informacji i wyci\u0105ga\u0107 z nim odpowiednie wnioski. Nigdy nie bagatelizuj sygna\u0142\u00f3w jakie wysy\u0142a do Ciebie organizm. <\/span><span style=\"font-weight: 400;\">Skurcze mi\u0119\u015bni, zajady, os\u0142abienie, wypadanie w\u0142os\u00f3w, mog\u0105 by\u0107 \u201ealarmami\u201d, \u017ce brakuje mu pewnych sk\u0142adnik\u00f3w mineralnych lub witamin do prawid\u0142owej pracy. Na ich podstawie mo\u017cna cz\u0119\u015bciowo oprze\u0107 suplementacje.\u00a0<\/span><\/p>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Nie zapominaj tak\u017ce, \u017ce s\u0105 sk\u0142adniki, kt\u00f3re bardzo trudno dostarczy\u0107 z diet\u0105 i w okre\u015blonych sytuacjach suplementacja jest rozwi\u0105zaniem wartym uwagi, kt\u00f3re przyczyni si\u0119 do uzyskania prawid\u0142owych wynik\u00f3w bada\u0144 laboratoryjnych! <\/span><span style=\"font-weight: 400;\">Dlatego zadbaj o zbilansowan\u0105 diet\u0119 i rozwa\u017c suplementacj\u0119.<\/span><span style=\"font-weight: 400;\">\u00a0<\/span><\/p>[\/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=&#8221;Po co mam bra\u0107 niepewne suplementy, skoro mog\u0119 wzi\u0105\u0107 lek, kt\u00f3ry jest przebadany?&#8221; _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221; open=&#8221;off&#8221;]<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">G\u0142\u00f3wn\u0105 r\u00f3\u017cnic\u0105 jak\u0105 dzieli suplement od leku jest prawo jakiemu podlegaj\u0105. Szczeg\u00f3ln\u0105 rol\u0119 odgrywa tu sama definicja. Zgodnie z ni\u0105 suplement jest \u015brodkiem spo\u017cywczym, kt\u00f3ry ma na celu uzupe\u0142nienie sk\u0142adnik\u00f3w, kt\u00f3rych nie jeste\u015bmy w stanie sobie dostarczy\u0107 wraz z diet\u0105 i wywo\u0142a\u0107 okre\u015blony efekt od\u017cywczy lub inny fizjologiczny. Natomiast lek, jako produkt farmaceutyczny, ma za zadanie wywo\u0142a\u0107 efekt terapeutyczny i\/lub zapobiega\u0107 konkretnej jednostce chorobowej. W uproszczeniu mo\u017cna u\u017cy\u0107 sformu\u0142owania, \u017ce <strong>suplement diety powinien wspiera\u0107 zdrowie, a lek &#8211; leczy\u0107<\/strong>. <\/span><span style=\"font-weight: 400;\">Warto jednak nadmieni\u0107, \u017ce zar\u00f3wno producenci suplement\u00f3w diety jak i lek\u00f3w cz\u0119sto si\u0119gaj\u0105 po te same <\/span><span style=\"font-weight: 400;\">surowce do produkcji swoich wyrob\u00f3w. Pochodz\u0105 one z tego samego \u017ar\u00f3d\u0142a, poniewa\u017c charakteryzuj\u0105 si\u0119 odpowiednio wysok\u0105 jako\u015bci\u0105 &#8211; a jest to bardzo wa\u017cne kryterium przy wyborze odpowiedniego surowca. Dlatego dokonuj\u0105c zakupu suplement\u00f3w diety warto por\u00f3wnywa\u0107 je ze sob\u0105 i kupowa\u0107 te, kt\u00f3rych producenci korzystaj\u0105 z surowc\u00f3w o wysokiej jako\u015bci oraz wykonuj\u0105 badania w akredytowanych laboratoriach<\/span><span style=\"font-weight: 400;\">.<\/span><\/p>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">sundose\u00b0 jako suplement diety idzie o krok dalej. Unikatowy sk\u0142ad tworzony jest na bazie potrzeb, ale r\u00f3wnie\u017c wyklucze\u0144. Zwracamy uwag\u0119 na to, aby nasze suplementy oraz przyjmowane leki nie wchodzi\u0142y we wzajemne interakcje. To bardzo wa\u017cne, poniewa\u017c przy zakupie suplement\u00f3w powszechnie dost\u0119pnych w aptekach nie ma zazwyczaj mo\u017cliwo\u015bci skonsultowania wzajemnych interakcji sk\u0142adnik\u00f3w. Ma\u0142o tego &#8211; cz\u0119sto sprzedawane s\u0105 suplementy \u201cw promocji\u201d, kt\u00f3re mog\u0105 na przyk\u0142ad obni\u017ca\u0107 dzia\u0142anie okre\u015blonych preparat\u00f3w (np. dzia\u0142anie lek\u00f3w antykoncepcyjnych). Jest to kwestia, na kt\u00f3r\u0105 k\u0142adziemy ogromny nacisk, bo zdrowie i bezpiecze\u0144stwo jest dla nas najwa\u017cniejsze!<\/span><\/p>[\/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=&#8221;Ile sk\u0142adnika znajduje si\u0119 w mojej recepturze sundose\u00b0 i czy warto\u015bci te mo\u017cna uzupe\u0142ni\u0107 tradycyjn\u0105 diet\u0105?&#8221; _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221; open=&#8221;off&#8221;]<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">W przypadku suplement\u00f3w diety przepisy s\u0105 jasno okre\u015blone. Producent\u00f3w obowi\u0105zuje min. krajowe Rozporz\u0105dzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 pa\u017adziernika 2007 r. w sprawie sk\u0142adu oraz oznakowania suplement\u00f3w diety, ale i przepisy prawa unijnego (min. Rozporz\u0105dzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169\/2011 z dnia 25 pa\u017adziernika 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat \u017cywno\u015bci). To z obowi\u0105zuj\u0105cych przepis\u00f3w wynika, \u017ce minimalna ilo\u015b\u0107 witamin i sk\u0142adnik\u00f3w mineralnych obecnych w suplementach diety w zalecanej porcji do spo\u017cycia w ci\u0105gu dnia powinna wynosi\u0107 nie mniej ni\u017c 15% RWS (rekomendowanej warto\u015bci spo\u017cycia). Warto\u015bci te s\u0105 ustalone przez Europejski Urz\u0105d ds. Bezpiecze\u0144stwa \u017bywno\u015bci.<\/span><\/p>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Jak zastosowa\u0107 te warto\u015bci w praktyce? Dla przyk\u0142adu:<\/span><\/p>\n<ul class=\"wysiwyg-text-align-justify\">\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><span style=\"font-weight: 400;\">15% RWS dla wapnia wynosi 120 mg (odpowiednik ok. \u00bd szklanki mleka),<\/span><\/li>\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><span style=\"font-weight: 400;\">15% RWS dla magnezu wynosi 56,25 mg (odpowiednik ok. 2 gar\u015bci orzech\u00f3w w\u0142oskich).<\/span><\/li>\n<\/ul>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Oczywi\u015bcie warto przede wszystkim dostarczy\u0107 brakuj\u0105cych sk\u0142adnik\u00f3w wraz z diet\u0105. Suplementacja nie powinna by\u0107 zamiennikiem, a jedynie uzupe\u0142nieniem zdrowej, zbilansowanej diety.\u00a0<\/span><\/p>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Komponowanie jad\u0142ospisu tak, by dostarcza\u0142 wszystkich niezb\u0119dnych sk\u0142adnik\u00f3w jest mo\u017cliwe, ale wymaga to od nas regularno\u015bci posi\u0142k\u00f3w i r\u00f3\u017cnorodno\u015bci w produktach spo\u017cywczych, jakie trafiaj\u0105 na nasz talerz. Dodatkowo s\u0105 takie diety, kt\u00f3re nies\u0142ychanie ci\u0119\u017cko odpowiednio zbilansowa\u0107. Dieta wega\u0144ska jest ca\u0142kowicie pozbawiona produkt\u00f3w pochodzenia zwierz\u0119cego, a co za tym idzie jedynego \u017ar\u00f3d\u0142a witaminy B12. Rezygnuj\u0105c w diecie z produkt\u00f3w mlecznych i niedostateczna wiedza na temat alternatywnych \u017ar\u00f3de\u0142 wapnia w innych produktach spo\u017cywczych, mo\u017ce spowodowa\u0107, \u017ce w codziennym \u017cywieniu b\u0119dzie brakowa\u0107 tego sk\u0142adnika. Suplementacja uzupe\u0142ni takie niedoci\u0105gni\u0119cia w diecie. Dlatego te\u017c tak wa\u017cna jest personalizacja &#8211; dopasowanie suplementacji do aktualnej diety.<\/span><\/p>[\/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=&#8221;Jak\u0105 mam pewno\u015b\u0107, \u017ce suplementacja jest bezpieczna, przebadana i zgodna z informacjami na etykiecie?&#8221; _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221; open=&#8221;off&#8221;]<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Jako firma utrzymujemy najwy\u017csze standardy bezpiecze\u0144stwa i jako\u015bci. Nasze produkty s\u0105 zgodne z obowi\u0105zuj\u0105cym prawem krajowym i europejskim. Wszystkie wyprodukowane sk\u0142ady sundose\u00b0 zg\u0142aszane s\u0105 do rejestru produkt\u00f3w obj\u0119tych powiadomieniem o wprowadzeniu do obrotu do <strong>Departamentu Bezpiecze\u0144stwa \u017bywno\u015bci i \u017bywienia G\u0142\u00f3wnego Inspektora Sanitarnego<\/strong> (GIS-u). Tam ka\u017cdy suplement musi by\u0107 poddany weryfikacji i zgodno\u015bci produktu prawem.<\/span><\/p>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">W naszym zak\u0142adzie produkcyjnym wszystkie procesy pocz\u0105wszy od przyj\u0119cia surowc\u00f3w, a\u017c do uzyskania produktu gotowego, przez pakowanie i wysy\u0142k\u0119 s\u0105 stale nadzorowane. Dostawcy surowc\u00f3w oraz materia\u0142\u00f3w opakowaniowych, z kt\u00f3rymi wsp\u00f3\u0142pracujemy podlegaj\u0105 sta\u0142ej ocenie i weryfikacji. Wyrywkowo badamy w akredytowanym laboratorium zewn\u0119trznym surowce od naszych dostawc\u00f3w na zgodno\u015b\u0107 z deklarowan\u0105 przez nich specyfikacj\u0105. Dodatkowo na co dzie\u0144 wszystkie surowce \u201cwchodz\u0105ce\u201d do zak\u0142adu s\u0105 poddawane kontroli jako\u015bci.\u00a0<\/span><\/p>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Co roku odbywaj\u0105 si\u0119 u nas audyty niezale\u017cnej jednostki certyfikacyjnej T\u00dcV S\u00dcD Polska Sp. z o.o\u00a0 mi\u0119dzy innymi ze standardu <strong>IFS FOOD 6.1 oraz BRC FOOD 8.<\/strong> Certyfikaty tych standard\u00f3w s\u0105 potwierdzeniem, \u017ce za\u0142o\u017cone, wdro\u017cone i utrzymywane restrykcyjne systemy zarz\u0105dzania jako\u015bci\u0105 w firmie s\u0105 w\u0142a\u015bciwe.<\/span><\/p>[\/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=&#8221;Jak zweryfikowa\u0107 niedobory sk\u0142adnik\u00f3w w organizmie?&#8221; _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221; open=&#8221;off&#8221;]<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">S\u0105 objawy, kt\u00f3re organizm pod wp\u0142ywem niedobor\u00f3w manifestuje sam. Skurcze mi\u0119\u015bni, zajady, os\u0142abienie, wypadanie w\u0142os\u00f3w, mog\u0105 by\u0107 \u201ealarmami\u201d od organizmu, \u017ce brakuje mu pewnych sk\u0142adnik\u00f3w mineralnych lub witamin do prawid\u0142owej pracy. Na ich podstawie mo\u017cna cz\u0119\u015bciowo oprze\u0107 suplementacj\u0119.\u00a0<\/span><\/p>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Najpowszechniejsz\u0105 ocen\u0105 stanu od\u017cywienia jest wykonanie bada\u0144 laboratoryjnych krwi, kt\u00f3re cz\u0119sto ujawniaj\u0105 okre\u015blone niedobory. Na przyk\u0142ad coraz bardziej popularna staje si\u0119 ocena st\u0119\u017cenia witaminy D. Tak naprawd\u0119 nawet podstawowa morfologia krwi wykonywana raz do roku da nam informacje, chocia\u017cby na temat rozwijaj\u0105cej si\u0119 anemii. Tych bada\u0144 jest znacznie wi\u0119cej i warto z nich korzysta\u0107. Im bardziej szczeg\u00f3\u0142owe wykonamy badania, tym wi\u0119cej informacji jeste\u015bmy w stanie wydoby\u0107. Mo\u017cliwe, \u017ce na przyk\u0142ad jeste\u015b osob\u0105, kt\u00f3ra je zdrowo, <\/span><span style=\"font-weight: 400;\">ale robisz badania i widzisz<\/span><span style=\"font-weight: 400;\">,<\/span><span style=\"font-weight: 400;\"> \u017ce to nadal nie daje Ci pewno\u015bci, \u017ce dostarczasz sobie 100% tego, czego potrzebuje Tw\u00f3j organizm. W tym przypadku indywidualnie dopasowana suplementacja mo\u017ce okaza\u0107 si\u0119 znakomitym wsparciem.\u00a0<\/span><\/p>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Stan od\u017cywienia mo\u017cna oceni\u0107 tak\u017ce za pomoc\u0105 analizy moczu, a dok\u0142adnie dobowej zbi\u00f3rki moczu. Polega ona na dok\u0142adnej weryfikacji ilo\u015bci spo\u017cytych sk\u0142adnik\u00f3w w por\u00f3wnaniu z ich wydalaniem. Ta metoda jest bardzo precyzyjna, ale r\u00f3wnie\u017c czasoch\u0142onna i kosztowna. <\/span><\/p>[\/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=&#8221;Czy suplementacja mo\u017ce by\u0107 niebezpieczna?&#8221; _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221; open=&#8221;off&#8221;]<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Tak, je\u015bli nie jest dopasowana indywidualnie, mo\u017ce przynie\u015b\u0107 wi\u0119cej szk\u00f3d ni\u017c korzy\u015bci. Na rynku dost\u0119pnych jest wiele preparat\u00f3w wspieraj\u0105cych nasz organizm. Niestety przy ich zakupie nikt nie pyta nas, jakie przyjmujemy leki, na jakie choroby cierpimy lub jak aktualnie wygl\u0105da nasza codzienna dieta. W konsekwencji po\u0142\u0105czenie wielu czynnik\u00f3w mo\u017ce prowadzi\u0107 do niekorzystnych interakcji i zaburze\u0144 wch\u0142aniania leku lub suplementu, a to mo\u017ce prowadzi\u0107 do powa\u017cnych konsekwencji w przysz\u0142o\u015bci. Prostym przyk\u0142adem jest \u0142\u0105czenie witaminy K2 z jednoczesnym przyjmowaniem lek\u00f3w przeciwzakrzepowych. Mo\u017ce ono prowadzi\u0107 do obni\u017cenia skuteczno\u015bci leku i powa\u017cnych konsekwencji zdrowotnych. Dlatego powinni\u015bmy suplementowa\u0107 si\u0119 m\u0105drze, zgodnie z naszymi aktualnymi potrzebami i mo\u017cliwo\u015bciami.\u00a0<\/span><\/p>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Zakresy wszystkich sk\u0142adnik\u00f3w w sundose\u00b0 s\u0105 dostosowane do obowi\u0105zuj\u0105cego prawa krajowego i unijnego oraz uchwa\u0142 publikowanych przez organ opiniodawczo-doradczy G\u0142\u00f3wnego Inspektora Sanitarnego, a dok\u0142adniej <strong>Zespo\u0142u ds. Suplement\u00f3w Diety<\/strong>, kt\u00f3ry czuwa nad bezpiecze\u0144stwem suplement\u00f3w produkowanych w Polsce, ustanawiaj\u0105c ich maksymalne dawki w produkcie. <\/p>\n<p>Du\u017cy nacisk k\u0142adziemy tak\u017ce na wykluczenia, kt\u00f3re mog\u0105 wp\u0142yn\u0105\u0107 na finalny sk\u0142ad receptury. Maj\u0105 one na celu wyeliminowanie substancji, kt\u00f3re mog\u0142yby niekorzystnie wp\u0142ywa\u0107 na zdrowie. Dzi\u0119ki takiemu rozwi\u0105zaniu sundose\u00b0 staje si\u0119 suplementem personalizowanym, ale przede wszystkim bezpiecznym.<\/span><\/p>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Je\u015bli czujesz, \u017ce po wype\u0142nieniu wywiadu \u017cywieniowo-zdrowotnego nie uda\u0142o nam si\u0119 uzyska\u0107 wa\u017cnych informacji na temat Twojego zdrowia, koniecznie skorzystaj z darmowej konsultacji dietetycznej. Nasz dietetyk kliniczny pomo\u017ce Ci dobra\u0107 sk\u0142ad, kt\u00f3ry b\u0119dzie dostosowany do wszystkich Twoich jednostek chorobowych.<\/span><\/p>[\/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=&#8221;Jak dzielimy witaminy ze wzgl\u0119du na rozpuszczalno\u015b\u0107? &#8221; _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221; open=&#8221;off&#8221;]<p>Witaminy ze wzgl\u0119du na rozpuszczalno\u015b\u0107 dziel\u0105 si\u0119 na witaminy rozpuszczalne w wodzie oraz rozpuszczalne w t\u0142uszczach.<\/p>\n<p>Witaminy <strong>rozpuszczalne w wodzie<\/strong> to: witaminy z gr. B (tiamina, ryboflawina, niacyna, kwas pantotenowy, pirydoksyna, biotyna, kobalamina, kwas foliowy), witamina C. Ich nadmiar wydalany jest z moczem i potem. Nie s\u0105 magazynowane w organizmie, dlatego wa\u017cne jest, by dostarcza\u0107 ich z codzienn\u0105 diet\u0105.<\/p>\n<p>Witaminy<strong> rozpuszczalne w t\u0142uszczach<\/strong> to: witamina A, D, E i K. Do ich prawid\u0142owej przyswajalno\u015bci niezb\u0119dny jest t\u0142uszcz. Mog\u0105 si\u0119 kumulowa\u0107 w organizmie w tkance t\u0142uszczowej i w\u0105trobie, dlatego ich nadmiar mo\u017ce by\u0107 szkodliwy dla zdrowia.<\/p>[\/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=&#8221;Czynniki wp\u0142ywaj\u0105ce na przyswajalno\u015b\u0107 witamin i sk\u0142adnik\u00f3w mineralnych?&#8221; _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221; open=&#8221;off&#8221;]<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Niestety nie zawsze sam fakt dostarczenia do organizmu witamin i sk\u0142adnik\u00f3w mineralnych wystarczy, konieczne jest zrozumienie procesu, jakim jest przyswajalno\u015b\u0107. To nic innego jak stopie\u0144 wch\u0142aniania strawionych sk\u0142adnik\u00f3w po\u017cywienia i wykorzystanie tych sk\u0142adnik\u00f3w przez organizm.\u00a0<\/span><\/p>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Co mo\u017ce zaburza\u0107 ten proces?<\/span><\/p>\n<ul>\n<li class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\"><strong>forma sk\u0142adnika<\/strong>: nie wszystkie formy danego sk\u0142adnika charakteryzuj\u0105 si\u0119 dobr\u0105 biodost\u0119pno\u015bci\u0105, np. w przypadku magnezu najlepsz\u0105 rozpuszczalno\u015bci\u0105 charakteryzuj\u0105 si\u0119 formy organiczne,<\/span><\/li>\n<li class=\"wysiwyg-text-align-justify\" style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><span style=\"font-weight: 400;\"><strong>interakcje<\/strong>: wyr\u00f3\u017cniamy tu synergizm (korzystne wsp\u00f3\u0142dzia\u0142anie) i antagonizm (rywalizacja o wch\u0142anianie), wi\u0119cej na ten temat pod <a href=\"https:\/\/help.sundose.io\/hc\/pl\/articles\/360014166880-Interakcje-w-suplementacji\" target=\"_self\" rel=\"noopener\">linkiem<\/a>,<\/span><\/li>\n<li class=\"wysiwyg-text-align-justify\" style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><span style=\"font-weight: 400;\"><strong>stan jelit<\/strong>: nieprawid\u0142owy sk\u0142ad flory bakteryjnej mo\u017ce wp\u0142ywa\u0107 na wch\u0142anianie sk\u0142adnik\u00f3w w poszczeg\u00f3lnych cz\u0119\u015bciach jelit lub te\u017c zaburza\u0107 ich syntez\u0119,\u00a0<\/span><\/li>\n<li class=\"wysiwyg-text-align-justify\" style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><span style=\"font-weight: 400;\"><strong>niekt\u00f3re choroby i przyjmowane leki<\/strong>: dlatego tak wa\u017cny jest odpowiedni dob\u00f3r suplementacji do aktualnego stanu zdrowia,<\/span><\/li>\n<li class=\"wysiwyg-text-align-justify\" style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><span style=\"font-weight: 400;\"><strong>dieta<\/strong>: spo\u017cywanie du\u017cych ilo\u015bci b\u0142onnika pokarmowego oraz zwi\u0105zk\u00f3w antyod\u017cywczych b\u0119dzie komplikowa\u0142o wch\u0142anianie np. wapnia czy magnezu,\u00a0<\/span><\/li>\n<li class=\"wysiwyg-text-align-justify\" style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><span style=\"font-weight: 400;\"><strong>u\u017cywki<\/strong> (alkohol, kawa): zwi\u0119kszaj\u0105 wydalanie zwi\u0105zk\u00f3w mineralnych z moczem.<\/span><\/li>\n<\/ul>[\/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=&#8221;Czy suplementacja jest mi potrzebna?&#8221; _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221; open=&#8221;off&#8221;]<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Czy Twoja codzienna dieta dostarcza Ci wszystkich niezb\u0119dnych sk\u0142adnik\u00f3w mineralnych i witamin? Nawet je\u015bli si\u0119 starasz to jest to nie\u0142atwe wyzwanie. Dlatego? Oto kilka przyk\u0142ad\u00f3w:\u00a0<\/span><\/p>\n<ul class=\"wysiwyg-text-align-justify\">\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><strong>witamina D <\/strong><span style=\"font-weight: 400;\">\u2013<\/span><span style=\"font-weight: 400;\"> bardzo trudno dostarczy\u0107 j\u0105 z diet\u0105. Nasz organizm co prawda potrafi syntetyzowa\u0107 j\u0105 samodzielnie pod wp\u0142ywem \u015bwiat\u0142a UV, ale efektywno\u015b\u0107 tego procesu drastycznie spada w okresie jesienno-zimowym,<\/span><\/li>\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><strong>omega-3 <\/strong><span style=\"font-weight: 400;\">\u2013<\/span><span style=\"font-weight: 400;\"> ich odpowiedni\u0105 ilo\u015b\u0107 dostarczamy poprzez spo\u017cycie 2 porcji t\u0142ustych ryb morskich w tygodniu, s\u0105 te\u017c \u017ar\u00f3d\u0142a ro\u015blinne, ale samo ich spo\u017cycie jest niewystarczaj\u0105ce,\u00a0<\/span><\/li>\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><strong>witamina B12 <\/strong><span style=\"font-weight: 400;\">\u2013<\/span><span style=\"font-weight: 400;\"> znajdziemy j\u0105 wy\u0142\u0105cznie w produktach pochodzenia zwierz\u0119cego, dlatego weganie maj\u0105 problem z dostarczeniem jej z diet\u0105. M\u00f3wi si\u0119, \u017ce wegetarianie r\u00f3wnie\u017c powinni rozwa\u017cy\u0107 jej dodatek do swojej diety,<\/span><\/li>\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><span style=\"font-weight: 400;\"><strong>selen<\/strong> &#8211; <\/span><span style=\"font-weight: 400;\">polskie gleby s\u0105 ubogie w selen, a ilo\u015b\u0107 pobieranego selenu przez mieszka\u0144c\u00f3w Polski nale\u017cy do najni\u017cszych w Europie. U os\u00f3b z problemami z tarczyc\u0105 cz\u0119sto stwierdza si\u0119 jego niedob\u00f3r w diecie,<\/span><\/li>\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><span style=\"font-weight: 400;\"><strong>cynk<\/strong> &#8211; jak wynika z bada\u0144 bia\u0142ko zwierz\u0119ce zwi\u0119ksza wch\u0142anianie cynku, podczas gdy dieta bogata w pokarmy ro\u015blinne przyczynia si\u0119 do ograniczenia jego biodost\u0119pno\u015bci ze wzgl\u0119du na du\u017c\u0105 ilo\u015b\u0107 kwasu fitynowego. Z tego powodu o poda\u017c cynku w diecie powinny szczeg\u00f3lnie zadba\u0107 osoby na dietach bezmi\u0119snych i wega\u0144skich. Niedob\u00f3r cynku jest te\u017c cz\u0119sto notowany u sportowc\u00f3w oraz os\u00f3b w podesz\u0142ym wieku.<\/span><\/li>\n<\/ul>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">W \u015bwietle bada\u0144 naukowych coraz wi\u0119cej danych wskazuje na to, \u017ce nasze diety mog\u0105 by\u0107 niedoborowe. Gleby ubogie w wa\u017cne sk\u0142adniki i przetworzona \u017cywno\u015b\u0107 sprawiaj\u0105, \u017ce coraz trudniej jest dostarczy\u0107 nam wszystkich sk\u0142adnik\u00f3w od\u017cywczych. <\/span><span style=\"font-weight: 400;\"><br \/><\/span><\/p>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Suplement zawsze powinien by\u0107 jedynie uzupe\u0142nieniem diety, kt\u00f3ra jest niedoborowa o te sk\u0142adniki, kt\u00f3re trudno nam dostarczy\u0107 z \u017cywno\u015bci\u0105. Dba\u0142o\u015b\u0107 o diet\u0119 jest najwa\u017cniejszym czynnikiem prewencyjnym przed wyst\u0119powaniem niedobor\u00f3w w organizmie. Dlatego tak wa\u017cne jest dopasowanie suplementacji do indywidualnych potrzeb, z uwzgl\u0119dnieniem aktualnego\u00a0 \u017cywienia i stylu \u017cycia.\u00a0<\/span><\/p>[\/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=&#8221;Niedobory witamin i sk\u0142adnik\u00f3w mineralnych u Polak\u00f3w&#8221; _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221; open=&#8221;off&#8221;]<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Mimo \u017ce dieta powinna spe\u0142nia\u0107 zapotrzebowanie na wszystkie sk\u0142adniki od\u017cywcze, niestety w praktyce jest to trudne:<\/span><\/p>\n<ul class=\"wysiwyg-text-align-justify\">\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><strong>wielonienasycone kwasy t\u0142uszczowe (WNKT) &#8211; <\/strong><span style=\"font-weight: 400;\">wg bada\u0144 naukowych<\/span> <span style=\"font-weight: 400;\">niedob\u00f3r mo\u017ce wi\u0105za\u0107 si\u0119 z wyst\u0119powaniem depresji, demencji, impulsywnych i agresywnych zachowa\u0144. Zak\u0142ada si\u0119, \u017ce aby uzupe\u0142ni\u0107 ten sk\u0142adnik od\u017cywczy, powinno si\u0119 zje\u015b\u0107 dwie porcje ryb morskich tygodniowo. I\u017b\u017b dopuszcza wymiennie suplementacj\u0119 tego sk\u0142adnika, ze wzgl\u0119du na bardzo niskie spo\u017cycie ryb w Polsce.<\/span><\/li>\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><strong>selen <\/strong><strong>\u2013<\/strong><span style=\"font-weight: 400;\"> w Polsce gleby s\u0105 ubogie w selen, a ilo\u015b\u0107 pobieranego selenu przez mieszka\u0144c\u00f3w Polski nale\u017cy do najni\u017cszych w Europie. Wskazania do suplementacji mo\u017ce mie\u0107 wielu mieszka\u0144c\u00f3w Polski. Uwa\u017ca si\u0119, \u017ce doros\u0142y cz\u0142owiek powinien spo\u017cywa\u0107 takie ilo\u015bci selenu, aby jego st\u0119\u017cenie w osoczu wynosi\u0142o ok. 100 \u03bcg\/l. U os\u00f3b z niedoborem selenu cz\u0119sto stwierdza si\u0119 nieprawid\u0142owe funkcjonowanie tarczycy.<\/span><\/li>\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><strong>magnez <\/strong><strong>\u2013<\/strong> <span style=\"font-weight: 400;\">wskutek zmniejszonej ilo\u015bci magnezu w glebach, wodzie pitnej oraz w wysoko przetworzonej \u017cywno\u015bci magnez jest dietetycznie niedoborowym sk\u0142adnikiem. Zak\u0142ada si\u0119, \u017ce w wielu jad\u0142ospisach jest go a\u017c o \u2153 za ma\u0142o [1,2]. Pokarmy wysokot\u0142uszczowe, wysokob\u0142onnikowe, zawieraj\u0105ce du\u017ce ilo\u015bci fitynian\u00f3w zmniejszaj\u0105 wch\u0142anianie magnezu w przewodzie pokarmowym prawdopodobnie poprzez absorbowanie pierwiastka i zmniejszenie jego st\u0119\u017cenia docieraj\u0105cego do jelita. Natomiast nadmiar fosforan\u00f3w (znajduj\u0105cych si\u0119 w produktach mocno przetworzonych) zwi\u0119ksza wydalanie magnezu. Dlatego warto przeanalizowa\u0107 dok\u0142adnie diet\u0119 i rozwa\u017cy\u0107 w\u0142\u0105czenie suplementacji, bo nawet je\u015bli niewielki niedob\u00f3r magnezu nie daje wyra\u017anych symptom\u00f3w, to jego d\u0142ugotrwa\u0142y braki mog\u0105 by\u0107 uci\u0105\u017cliwe.\u00a0<\/span><\/li>\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><strong>witamina D <\/strong><strong>\u2013<\/strong><span style=\"font-weight: 400;\"> niedob\u00f3r witaminy D jest powszechnym problemem w Polsce i na \u015bwiecie. Badania wskazuj\u0105, \u017ce a\u017c 56-90% populacji na \u015bwiecie mo\u017ce mie\u0107 z tym realny problem.\u00a0 Wyst\u0119powanie witaminy D w naturze jest bardzo ograniczone. Znajdziemy j\u0105 g\u0142\u00f3wnie w t\u0142ustych rybach, w\u0105tr\u00f3bce, \u017c\u00f3\u0142tkach jaj, mleku i jego przetwory oraz grzybach. Jednak przewa\u017caj\u0105ca cz\u0119\u015b\u0107 witaminy D w organizmie pochodzi z syntezy sk\u00f3rnej pod wp\u0142ywem promieni UV, kt\u00f3ra jest niedostateczna zw\u0142aszcza w okresie jesienno-zimowym. Dlatego w\u0142a\u015bciwa suplementacja i rozs\u0105dne za\u017cywanie k\u0105pieli s\u0142onecznych mog\u0105 zapobiec wyst\u0105pieniu niedobor\u00f3w w populacji.<\/span><\/li>\n<\/ul>\n<p>&nbsp;<\/p>\n<p>&nbsp;<\/p>\n<ol>\n<li class=\"wysiwyg-text-align-justify\" style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><em><span class=\"wysiwyg-font-size-small\" style=\"font-weight: 400;\">Wa\u015bkiewicz A. Jako\u015b\u0107 \u017cywienia i poziom wiedzy zdrowotnej u m\u0142odych doros\u0142ych Polak\u00f3w \u2013 badanie WOBASZ. Probl Hig Epidemiol 2010, 91(2): 233-237<\/span><\/em><\/li>\n<li class=\"wysiwyg-text-align-justify\" style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><em><span class=\"wysiwyg-font-size-small\" style=\"font-weight: 400;\">Ilow R., Ilow B.: Evaluation of mineral and vitamin intake in the diet of a sample of Polish population \u2013 baseline assessment from the prospective cohort \u2018PONS\u2019 study Ann Agric Environ Med. 2011;18(2):235\u2013240<\/span><\/em><\/li>\n<\/ol>[\/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=&#8221; Czy witamin\u0119 D zawsze nale\u017cy suplementowa\u0107 z witamin\u0105 K2?&#8221; _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221; open=&#8221;off&#8221;]<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Witaminy D i K cz\u0119sto wyst\u0119puj\u0105 w \u015bwiadomo\u015bci konsument\u00f3w jako \u201enierozerwalny duet\u201d. Nic dziwnego <\/span><span style=\"font-weight: 400;\">\u2013<\/span><span style=\"font-weight: 400;\"> s\u0105 to sk\u0142adniki, kt\u00f3re bior\u0105 udzia\u0142 w tzw. \u201eparadoksie wapnia\u201d*, czyli rozdysponowuj\u0105 wap\u0144 do ko\u015bci, wspieraj\u0105c mineralizacj\u0119, zapobiegaj\u0105c tym samym odk\u0142adaniu si\u0119 go w naczyniach krwiono\u015bnych, doprowadzaj\u0105c do ich zwapnienia.<\/span><\/p>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Witamina K2 naturalnie wyst\u0119puje g\u0142\u00f3wnie w serach, mlecznych produktach fermentowanych i ciemnozielonych warzywach. Jej niedob\u00f3r wyst\u0119puje rzadko, poniewa\u017c zapotrzebowanie na ni\u0105 jest relatywnie niewielkie.\u00a0<\/span><\/p>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Suplementacj\u0119 witaminy D z K2 powinny rozwa\u017cy\u0107 osoby dializowane z powodu przewlek\u0142ej niewydolno\u015bci nerek i po przeszczepie nerek, poniewa\u017c w tej grupie chorych wykazano cz\u0119ste niedobory tego sk\u0142adnika. Obowi\u0105zkow\u0105 suplementacj\u0105 witamin\u0105 K2 obj\u0119te s\u0105 noworodki, w pierwszej dobie po urodzeniu.<\/span><\/p>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Witamina K nie powinna by\u0107 natomiast podawana wraz z lekami przeciwzakrzepowymi (takimi jak acenokumarol, warfaryna), poniewa\u017c nawet ma\u0142e ilo\u015bci tego suplementu mog\u0105 obni\u017ca\u0107 skuteczno\u015b\u0107 dzia\u0142ania leku. Tak\u0105 suplementacj\u0119 nale\u017cy bezwzgl\u0119dnie skonsultowa\u0107 z lekarzem!\u00a0<\/span><\/p>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Teoretycznie poda\u017c witaminy K2 mo\u017ce zapobiega\u0107 hiperkalcemii przy du\u017cych ilo\u015bciach\u00a0 witaminy D3, jednak wytyczne z 2018 roku** s\u0105 zgodne, \u017ce nie ma konieczno\u015bci przyjmowania witaminy D i K2 MK-7 razem, ze wzgl\u0119du na wysok\u0105 przyswajalno\u015b\u0107 K2 z po\u017cywienia.<\/span><span style=\"font-weight: 400;\"><br \/><\/span><\/p>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\"><br \/><\/span><em><span class=\"wysiwyg-font-size-small\"><span style=\"font-weight: 400;\">* Wasilewski B. i wsp.: The Bone\u2014Vasculature Axis: Calcium Supplementation and the Role of Vitamin K Front Cardiovasc Med. 2019; 6: 6.<\/span><span style=\"font-weight: 400;\"><br \/><\/span><span style=\"font-weight: 400;\">**<\/span><span style=\"font-weight: 400;\">Rusinska A. i wsp. Zasady suplementacji witamin\u0105 D &#8211; nowelizacja 2018 r. Post\u0119py Neonatol. 2018; 24(1):1-14.<\/span><\/span><\/em><\/p>[\/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=&#8221;Czy suplementacja potrafi wesprze\u0107 prac\u0119 m\u00f3zgu?&#8221; _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221; open=&#8221;off&#8221;]<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Czy wiesz \u017ce\u2026\u00a0<\/span><\/p>\n<ul class=\"wysiwyg-text-align-justify\">\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><span style=\"font-weight: 400;\">glukoza jest niezb\u0119dnym paliwem potrzebnym do pracy Twojego m\u00f3zgu?<\/span><\/li>\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><span style=\"font-weight: 400;\">t\u0142uszcz jest podstawowym budulcem dla m\u00f3zgu?<\/span><\/li>\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><span style=\"font-weight: 400;\">m\u00f3zg przede wszystkim sk\u0142ada si\u0119 z wody?<\/span><\/li>\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><span style=\"font-weight: 400;\">jelita s\u0105 naszym \u201edrugim m\u00f3zgiem\u201d?<\/span><\/li>\n<\/ul>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">To wszystko dowodzi, \u017ce to, co jemy i to jakich sk\u0142adnik\u00f3w dostarczamy w \u017cywieniu, ma ogromne znaczenie dla m\u00f3zgu. Jakie sk\u0142adniki wp\u0142ywaj\u0105 zatem na odpowiednie funkcjonowanie uk\u0142adu nerwowego?\u00a0<\/span><\/p>\n<ul class=\"wysiwyg-text-align-justify\">\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><strong>kwasy omega-3*<\/strong> <span style=\"font-weight: 400;\">\u2013 <\/span><span style=\"font-weight: 400;\">przyczyniaj\u0105 si\u0119 do prawid\u0142owego funkcjonowania m\u00f3zgu (wchodz\u0105 w sk\u0142ad fosfolipid\u00f3w b\u0142ony kom\u00f3rkowej neuron\u00f3w, umo\u017cliwiaj\u0105cej ich wzajemn\u0105 komunikacj\u0119)<\/span><span style=\"font-weight: 400;\">,<\/span><\/li>\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><strong>witaminy z gr. B (w tym B1, B2, B3, B5, B6, B7, B12) <\/strong><span style=\"font-weight: 400;\">\u00a0<\/span><span style=\"font-weight: 400;\">\u2013<\/span><span style=\"font-weight: 400;\"> maj\u0105 kluczowe znaczenie dla funkcjonowania szlak\u00f3w metabolicznych, dzi\u0119ki kt\u00f3rym kom\u00f3rki nerwowe pozyskuj\u0105 energi\u0119,<\/span><\/li>\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><strong>witamina B12, kwas foliowy<\/strong> <span style=\"font-weight: 400;\">\u2013<\/span> <span style=\"font-weight: 400;\">badania dowodz\u0105, \u017ce ich niedob\u00f3r mo\u017ce negatywnie wp\u0142yn\u0105\u0107 na proces zapami\u0119tywania, koncentracj\u0119, a nawet zm\u0119czenie psychiczne i\u00a0 nastr\u00f3j,\u00a0<\/span><\/li>\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><strong>\u017celazo<\/strong> <span style=\"font-weight: 400;\">\u2013<\/span><span style=\"font-weight: 400;\"> zmniejsza uczucie znu\u017cenia i zm\u0119czenia (jest kofaktorem w syntezie neurotransmiter\u00f3w), dodatkowo jest zaanga\u017cowany w transport tlenu w organizmie (tak\u017ce do m\u00f3zgu),<\/span><\/li>\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><strong>magnez<\/strong> <span style=\"font-weight: 400;\">\u2013 <\/span><span style=\"font-weight: 400;\">pomaga w prawid\u0142owym funkcjonowaniu uk\u0142adu nerwowego, poniewa\u017c<\/span> <span style=\"font-weight: 400;\">jest stra\u017cnikiem metabolizmu neuroprzeka\u017anik\u00f3w\u00a0 zaanga\u017cowanych m.in. w proces uczenia si\u0119 i zapami\u0119tywania, do tego pomaga w utrzymaniu r\u00f3wnowagi elektrolitowej, kt\u00f3ra zapewnia prawid\u0142owe przeka\u017anictwo impuls\u00f3w nerwowych,\u00a0<\/span><\/li>\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><strong>cynk, witamina C<\/strong> <span style=\"font-weight: 400;\">\u2013 <\/span><span style=\"font-weight: 400;\">jako przeciwutleniacze, pomagaj\u0105 w ochronie kom\u00f3rek przed stresem oksydacyjnym, co potwierdza wiele bada\u0144 naukowych, kt\u00f3re wykazuj\u0105, \u017ce mog\u0105 one niwelowa\u0107 negatywne skutki dzia\u0142ania wolnych rodnik\u00f3w, powstaj\u0105cych w czasie intensywnej pracy naszych kom\u00f3rek nerwowych, <\/span><span style=\"font-weight: 400;\">\u00a0<\/span><\/li>\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><strong>wap\u0144<\/strong><span style=\"font-weight: 400;\"> &#8211; pomaga w utrzymaniu prawid\u0142owego przeka\u017anictwa nerwowego,<\/span><\/li>\n<li style=\"font-weight: 400;\" aria-level=\"1\"><strong>adaptogeny (w tym Ashwagandha)<\/strong><strong>\u2013<\/strong><span style=\"font-weight: 400;\"> s\u0105 wyci\u0105gami ro\u015blinnymi dzia\u0142aj\u0105 na podwzg\u00f3rze (centrum kontroli m\u00f3zgu), eliminuj\u0105c stres oraz poprawiaj\u0105c funkcje poznawcze i pami\u0119\u0107.<\/span><\/li>\n<\/ul>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\">Nie zapominaj o higienie snu, ograniczeniu stresu i odpowiednim nawodnieniu. Bez tego nawet najlepiej zbilansowana dieta i dobrana suplementacja mo\u017ce nie by\u0107 skuteczna<\/span><\/p>\n<p class=\"wysiwyg-text-align-justify\"><span style=\"font-weight: 400;\"><br \/><\/span><em><span class=\"wysiwyg-font-size-small\" style=\"font-weight: 400;\">* Korzystny efekt wyst\u0119puje w przypadku spo\u017cycia 250 mg DHA dziennie.<\/span><\/em><\/p>[\/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=&#8221;Interakcje w suplementacji&#8221; _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221; open=&#8221;off&#8221;]<p><strong>W ostatnich latach popularno\u015b\u0107 suplement\u00f3w bardzo wzros\u0142a. Niedobory pokarmowe wynikaj\u0105ce z wykluczenia pewnych produkt\u00f3w spo\u017cywczych, ze wzgl\u0119du na wsp\u00f3\u0142istniej\u0105c\u0105 chorob\u0119, przekonania na tle \u017cywieniowych, coraz wi\u0119ksze zanieczyszczenie \u015brodowiska i wiele innych czynnik\u00f3w sprawiaj\u0105, \u017ce cz\u0119\u015bciej decydujemy si\u0119 na uzupe\u0142nienie witamin i sk\u0142adnik\u00f3w od\u017cywczych w diecie [1]. Z przeprowadzonego w lutym 2017 r. sonda\u017cu Agencji Bada\u0144 Rynku i Opinii SW Research wynika, \u017ce do si\u0119gania po suplementy diety przyznaje si\u0119 72% Polak\u00f3w, z czego prawie po\u0142owa (48%) stosuje je regularnie [2].\u00a0<\/strong><\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Decyduj\u0105c si\u0119 na wprowadzenie suplementacji do dnia codziennego i zwi\u0119kszaj\u0105c ilo\u015b\u0107 kapsu\u0142ek, kt\u00f3re zawieraj\u0105 potrzebne nam sk\u0142adniki mineralne i witaminy nie raz zastanawiamy si\u0119: \u201e<em>Czy to mi nie zaszkodzi<\/em>?\u201d Temat interakcji mi\u0119dzy poszczeg\u00f3lnymi sk\u0142adnika jest bardzo skomplikowany, na blogach i forach internetowych jest mn\u00f3stwo informacji odno\u015bnie ich wzajemnych oddzia\u0142ywa\u0144. <strong>Czy wszystkie s\u0105 prawdziwe i s\u0142uszne?<\/strong>\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Dla os\u00f3b dociekliwych nie mog\u0105cych znale\u017a\u0107 rzetelnych informacji, podpartych wiedz\u0105 naukow\u0105, postaramy si\u0119 om\u00f3wi\u0107 ten temat bardzo szczeg\u00f3\u0142owo.\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Zacznijmy od podstaw! Kluczem do sukcesu jest <strong>biodost\u0119pno\u015b\u0107<\/strong>. Polega ona na wnikaniu ko\u0144cowych produkt\u00f3w trawienia w\u0119glowodan\u00f3w, bia\u0142ek, t\u0142uszcz\u00f3w, a tak\u017ce wody, witamin i minera\u0142\u00f3w do kom\u00f3rek \u015bluz\u00f3wki jelita. To, w jakim stopniu dany sk\u0142adnik zostanie przyswojony przez nasz organizm b\u0119dzie determinowa\u0142o skuteczno\u015b\u0107 uzupe\u0142niania niedobor\u00f3w pokarmowych. W farmakologii okre\u015bla si\u0119 cz\u0119\u015b\u0107 substancji leczniczej (sk\u0142adnika aktywnego), jaka z podanej dawki dostaje si\u0119 do kr\u0105\u017cenia og\u00f3lnego oraz szybko\u015b\u0107 wch\u0142aniania tej substancji. Dla przyk\u0142adu, je\u015bli lek podawany jest do\u017cylnie, jego biodost\u0119pno\u015b\u0107 wynosi 100% [3].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Podczas przyjmowania witamin i minera\u0142\u00f3w mog\u0105 wyst\u0105pi\u0107 problemy z ich wch\u0142anianiem z kilku powod\u00f3w:\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:list {\"ordered\":true} --><\/p>\n<ol>\n<li>nienajlepszej formy chemicznej danego pierwiastka (np. s\u0142abo przyswajalny siarczan wapnia),<\/li>\n<li>obecno\u015bci substancji, kt\u00f3re b\u0119d\u0105 konkurowa\u0142y o przyswajanie sk\u0142adnika (\u017celazo, cynk, mied\u017a),\u00a0<\/li>\n<li>obecno\u015bci substancji, kt\u00f3re b\u0119d\u0105 wspiera\u0142y przyswajanie sk\u0142adnika (witamina D, wap\u0144) [4,5].\u00a0<\/li>\n<\/ol>\n<p><!-- \/wp:list --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>I tu zaczyna si\u0119 skomplikowany temat, jakim s\u0105 interakcje mi\u0119dzy substancjami, kt\u00f3ry mo\u017ce decydowa\u0107 w ko\u0144cowym efekcie o aktywno\u015bci biologicznej ka\u017cdego ze wsp\u00f3\u0142wyst\u0119puj\u0105cych pierwiastk\u00f3w. Wyr\u00f3\u017cniamy 2 rodzaje interakcji sk\u0142adnik\u00f3w:<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:list {\"ordered\":true} --><\/p>\n<ol>\n<li>synergizm \u2014 polega na takim wsp\u00f3\u0142dzia\u0142aniu zwi\u0105zk\u00f3w od\u017cywczych, kt\u00f3re sprzyja zwi\u0119kszeniu ich przyswajania z przewodu pokarmowego oraz wykorzystania przez kom\u00f3rki organizmu, (np. synergizm witaminy D i wapnia),<\/li>\n<li>antagonizm \u2014 to jednoczesne spo\u017cywanie okre\u015blonych witamin czy sk\u0142adnik\u00f3w mineralnych ogranicza lub wr\u0119cz uniemo\u017cliwia ich przyswajanie.<\/li>\n<\/ol>\n<p><!-- \/wp:list --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Wyr\u00f3\u017cnia si\u0119 r\u00f3wnie\u017c komplementarne dzia\u0142anie sk\u0142adnik\u00f3w maj\u0105cych pozytywny wp\u0142yw na funkcjonowanie np. uk\u0142adu nerwowego po po\u0142\u0105czeniu witaminy B6 i magnezu [6].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Co z czym \u0142\u0105czy\u0107?<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Na to pytanie nie ma jasnej odpowiedzi. Postaramy si\u0119 przytoczy\u0107 wiele par, kt\u00f3rych wzajemny wp\u0142yw mo\u017ce wykazywa\u0107 dzia\u0142anie synergistyczne i antagonistyczne. Ka\u017cd\u0105 z poni\u017cej opisanych interakcji podparli\u015bmy badaniami naukowymi, by nie rzuca\u0107 s\u0142\u00f3w na wiatr i pokaza\u0107, jak to si\u0119 ma w odniesieniu do bada\u0144 w warunkach laboratoryjnych lub w badaniach z udzia\u0142em ludzi.\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja witamina D &#8211; wap\u0144\u00a0<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p><strong><em>Lepsze wbudowywanie wapnia do ko\u015bci b\u0119dzie zachodzi\u0142o w obecno\u015bci witaminy D.\u00a0\u00a0<\/em><\/strong><\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Nale\u017cy uzna\u0107 to za prawd\u0119, kt\u00f3ra znalaz\u0142a swoje potwierdzenie w badaniu 9605 os\u00f3b w wieku powy\u017cej 66 roku \u017cycia. Uczestnicy badania przyjmowali 1000 mg w\u0119glanu wapnia i 400 IU (10 \u00b5g) witaminy D3. Uzyskane wyniki pokaza\u0142y, \u017ce \u0142\u0105czna suplementacja wapnia i witaminy D wp\u0142ywa na g\u0119sto\u015b\u0107 mineraln\u0105 ko\u015bci i zmniejsza ryzyko cz\u0119sto\u015b\u0107 wyst\u0119powania z\u0142ama\u0144 ko\u015bci o 16% [7].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Czy to oznacza, \u017ce witamina D zwi\u0119ksza wch\u0142anianie wapnia?\u00a0<!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Oczywi\u015bcie, poniewa\u017c jest to jedna z g\u0142\u00f3wnych funkcji tej witaminy. Polega ona na stymulacji absorpcji wapnia z przewodu pokarmowego oraz w cewkach nerkowych.<!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Wydajno\u015b\u0107 absorpcyjna wzrasta wraz ze wzrostem 25-hydroksywitaminy D [25 (OH) D] w surowicy, do 80 nmol\/l; powy\u017cej tego poziomu, dodatkowy wzrost poziomu witaminy D nie ma dalszego wp\u0142ywu na regulacj\u0119 wch\u0142aniania wapnia [8].<!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>To nie jedyna korzy\u015b\u0107 \u0142\u0105czenia tych suplement\u00f3w razem. W badaniu Shirfara, w kt\u00f3rym wzi\u0119\u0142o udzia\u0142 120 cierpi\u0105cych na niealkoholowe st\u0142uszczenie w\u0105troby, podczas przyjmowania 500 mg w\u0119glanu wapnia i 1000 IU witaminy D3, zaobserwowano, \u017ce uzupe\u0142nianie wapnia w po\u0142\u0105czeniu z witamin\u0105 D, ale nie sam\u0105 witamin\u0105 D, mo\u017ce zmniejsza\u0107 wska\u017aniki mia\u017cd\u017cycowe w surowicy, testy czynno\u015bci w\u0105troby i stopie\u0144 choroby [9].\u00a0<!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Naj\u015bwie\u017csze dane opublikowane na \u0142amach \u201eAnnals of Internal Medicine\u201d oparte na randomizowanych kontrolowanych bada\u0144 klinicznych okaza\u0142y si\u0119 bardzo dyskusyjne.\u00a0<!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Autorzy meta analizy wysnuli wniosek, \u017ce <strong>\u0142\u0105czna suplementacja wapnia i witaminy D mo\u017ce zwi\u0119ksza\u0107 ryzyko udaru m\u00f3zgu<\/strong>. Sami autorzy przyznaj\u0105 jednak, \u017ce uzyskane wyniki s\u0105 <em>\u201eograniczone przez nieoptymaln\u0105 jako\u015b\u0107 dowod\u00f3w\u201d <\/em>[10]<em>. <\/em>Dla por\u00f3wnania badanie, w kt\u00f3rym wzi\u0119\u0142o udzia\u0142 2690 pacjent\u00f3w z epizodem udaru niedokrwiennego niezako\u0144czonego zgonem i losowo wybranej 19 538 os\u00f3b w grupie kontrolnej, suplementacja wapnia witamin\u0105 D nie wi\u0105za\u0142a si\u0119 ze zwi\u0119kszonym ryzykiem udaru niedokrwiennego w populacji lub w \u017cadnym z badanych warunk\u00f3w. Monoterapia suplementem wapnia r\u00f3wnie\u017c nie by\u0142a skorelowana ze zwi\u0119kszonym ryzykiem, chocia\u017c istotnie ryzyko zaobserwowano <strong>przy wysokich dawkach \u2265 1000 mg\/dzie\u0144<\/strong> [11].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja witamina D &#8211; magnez\u00a0<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Zgodnie z nowymi badaniami witamina D nie mo\u017ce by\u0107 metabolizowana bez odpowiedniej ilo\u015bci magnezu. Jest on niezb\u0119dnym kofaktorem syntezy i aktywacji witaminy D. Gdy jest go za ma\u0142o, witamina D pozostaje w nieaktywnej, zmagazynowanej formie. Dzi\u0119ki magnezowi mo\u017ce ona zosta\u0107 uaktywniona i trafi\u0107 do krwi [12]. Wp\u0142yw suplementacji witaminy D na poziom magnezu w kr\u0105\u017ceniu badano u pacjent\u00f3w z cukrzyc\u0105 typu 2. U 126 doros\u0142ych pacjent\u00f3w z kontrolowan\u0105 cukrzyc\u0105 (55 m\u0119\u017cczyzn i 71 kobiet), a znaczny wzrost poziomu magnezu w surowicy stwierdzono po spo\u017cyciu suplement\u00f3w witaminy D3 (2000 jm \/ d) przez 6 miesi\u0119cy [13].\u00a0<!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Podsumowuj\u0105c po\u0142\u0105czenie magnezu-wapnia i witaminy D wydaje si\u0119 z\u0142otym trio w utrzymaniu zdrowych ko\u015bci.<!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Czy na pewno? A co je\u015bli zachodzi bezpo\u015brednia interakcja mi\u0119dzy wapniem a magnezem?\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja wap\u0144 &#8211; magnez<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Wap\u0144 jest pierwiastkiem synergistyczny w stosunku do magnezu na poziomie wch\u0142aniania i antagonist\u0105 na poziomie kom\u00f3rkowym. To troch\u0119 jak brat z siostr\u0105: \u201edr\u0105 si\u0119 ze sob\u0105, lecz nie mog\u0105 bez siebie \u017cy\u0107\u201d. Oznacza to, \u017ce wap\u0144 i magnez potrzebuj\u0105 siebie nawzajem, aby zosta\u0142y wch\u0142oni\u0119te w przewodzie pokarmowym. Natomiast w reakcjach kom\u00f3rkowych s\u0105 dla siebie antagonistami, czyli wypieraj\u0105 si\u0119 wzajemnie. Poza specyficznymi sytuacjami, o kt\u00f3rych zwykle powinien decydowa\u0107 lekarz, <strong>wap\u0144 powinien by\u0107 przyjmowany razem z magnezem w stosunku 2:1<\/strong>. Ma to swoje potwierdzenie naukowe. Badania dowiod\u0142y, \u017ce wysokie spo\u017cycie wapnia mo\u017ce zaostrzy\u0107 pocz\u0105tek niskiego stanu magnezu i odwrotnie. Okaza\u0142o si\u0119, \u017ce spo\u017cycie wapnia do magnezu &lt;2,8 ma kluczowe znaczenie dla optymalnego zdrowia, dlatego sugeruje si\u0119, \u017ce stosunek wapnia do magnezu powinien by\u0107 zbli\u017cony do 2 [14].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja witamina C i \u017celazo\u00a0<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p><strong><em>Witamina C zwi\u0119ksza biodost\u0119pno\u015b\u0107 \u017celaza.\u00a0<\/em><\/strong><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p><strong><em>Oczywi\u015bcie, \u017ce tak!<\/em><\/strong> Tak\u0105 praktyk\u0119 stosuje si\u0119 nawet przy zbilansowanej diecie opieraj\u0105cej si\u0119 wy\u0142\u0105cznie na produktach spo\u017cywczych.\u00a0<!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Dlatego jest to tak wa\u017cne?\u00a0<!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>\u017belazo niehemowe wyst\u0119puje w niekt\u00f3rych produktach pochodzenia ro\u015blinnego, a jego <strong>absorpcja z przewodu pokarmowego wynosi jedynie 3\u20138%<\/strong>, w por\u00f3wnaniu do \u017celaza hemowego, kt\u00f3re przyswaja \u015brednio w 20% (10-40%) [15].\u00a0 I o ile na\u0142ogowi zjadacze mi\u0119sa nie powinni mie\u0107 problem\u00f3w z dostarczeniem odpowiedniej ilo\u015bci \u017celaza (o ile nie ma innych czynnik\u00f3w, kt\u00f3re mog\u0142yby powodowa\u0107 gorsz\u0105 przyswajalno\u015b\u0107 \u017celaza!), to sprawa ma si\u0119 inaczej je\u015bli mamy do czynienia z osob\u0105 na diecie wegetaria\u0144skiej, kt\u00f3ra ze swojego jad\u0142ospisu eliminuje produkty pochodzenia zwierz\u0119cego. Pomimo \u017ce w produktach ro\u015blinnych \u017celaza jest wi\u0119cej to jego przyswajalno\u015b\u0107 jest znacznie bardziej obni\u017cona [16]!\u00a0<!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Si\u0119gaj\u0105c do pozycji w literaturze mo\u017cna znale\u017a\u0107 potwierdzenie w\u0142a\u015bciwo\u015bci po\u0142\u0105czenia tych dw\u00f3ch sk\u0142adnik\u00f3w:\u00a0<!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:list {\"ordered\":true} --><\/p>\n<ol>\n<li>witamina C poprawia wch\u0142anianie \u017celaza,\u00a0<\/li>\n<li>reguluje wychwyt \u017celaza w kom\u00f3rce, ekspresj\u0119 ferrytyny i wyp\u0142yw \u017celaza z kom\u00f3rek,<\/li>\n<li>jest regulatorem metabolizmu i homeostazy \u017celaza [17].\u00a0<\/li>\n<\/ol>\n<p>Taka sama sytuacja ma miejsce w odniesieniu do suplement\u00f3w diety. Dodatek witaminy C mo\u017ce by\u0107 skuteczny w poprawie biodost\u0119pno\u015bci \u017celaza, co jest szczeg\u00f3lnie wa\u017cne u os\u00f3b borykaj\u0105cych si\u0119 z anemi\u0105 spowodowan\u0105 niedoborem \u017celaza.<!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>W ksi\u0105\u017cce Goodman Gilman: Pharmacologic Basis of Therapeutics pada stwierdzenie, \u017ce dodatek \u200b\u200b200 mg kwasu askorbinowego zwi\u0119ksza wch\u0142anianie \u017celaza leczniczego o co najmniej 30% [18].\u00a0<!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Zagl\u0105daj\u0105c w publikacje naukowe mo\u017cna doszuka\u0107 si\u0119 bada\u0144 klinicznych z udzia\u0142em os\u00f3b ze stwierdzon\u0105 niedokrwisto\u015bci\u0105 spowodowan\u0105 niedoborem \u017celaza. Jedno z nich przeprowadzone na 22 pacjentach poddanych hemodializie dowiod\u0142o, \u017ce niska dawka doustnej witaminy C (250 mg) skutecznie zmniejsza zapotrzebowanie na dawk\u0119 erytropoetyny i zmniejsza niedokrwisto\u015b\u0107 u pacjent\u00f3w z niedoborem \u017celaza, bez konieczno\u015bci dodatkowego podawania \u017celaza [19].\u00a0<!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Co ciekawe, suplementy witaminy C mog\u0105 poprawi\u0107 wch\u0142anianie \u017celaza z diety. Witamina C pomaga w przekszta\u0142caniu s\u0142abo wch\u0142anianego \u017celaza, takiego jak \u017ar\u00f3d\u0142a \u017celaza pochodzenia ro\u015blinnego, w posta\u0107 \u0142atwiejsz\u0105 do wch\u0142oni\u0119cia [20].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja witamina A i \u017celazo\u00a0<\/strong><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/h3>\n<p>Czy jest jeszcze jaki\u015b sk\u0142adnik, kt\u00f3ry m\u00f3g\u0142by poprawi\u0107 biodost\u0119pno\u015b\u0107 \u017celaza?\u00a0<!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Jest! Podobne w\u0142a\u015bciwo\u015bci wykazuje witamina A, co potwierdzaj\u0105 badania. Autorzy jednej z analiz sugeruj\u0105, \u017ce witamina A i beta-karoten tworz\u0105 kompleks z \u017celazem utrzymuj\u0105cym rozpuszczalno\u015b\u0107 w \u015bwietle jelita i zapobiegaj\u0105cym hamuj\u0105cemu dzia\u0142aniu fitynian\u00f3w i polifenoli na wch\u0142anianie \u017celaza [21].\u00a0<!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Suplementacja witamin\u0105 A mo\u017ce tak\u017ce pom\u00f3c w leczeniu niedokrwisto\u015bci z niedoboru \u017celaza u dzieci. Te z dzieci, kt\u00f3re przyjmowa\u0142y witamin\u0119 A (w dawce 6 mg) wykazywa\u0142y zmniejszenie cz\u0119sto\u015bci wyst\u0119powania niedokrwisto\u015bci o 20,0% (w stosunku rezultat\u00f3w na pocz\u0105tku badania) w por\u00f3wnaniu do 14,4% w\u015br\u00f3d os\u00f3b z grupy placebo. Nale\u017cy jednak podkre\u015bli\u0107, \u017ce zalecane dotycz\u0105ce dawki witaminy A w tym badaniu zosta\u0142y znacznie przekroczone i o okresie d\u0142ugofalowym mog\u0105 dzia\u0142a\u0107 toksycznie [23].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja witamina B6 i magnez\u00a0<\/strong><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/h3>\n<p><strong><em>Po\u0142\u0105czenie magnezu z witamin\u0105 B6 wp\u0142ywa korzystnie na uk\u0142ad nerwowy.<\/em><\/strong><strong><em>\u00a0<\/em><\/strong><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Zar\u00f3wno magnez, jak i witamina B6 wp\u0142ywaj\u0105 na prac\u0119 uk\u0142adu nerwowego oraz redukcj\u0119 stresu, co potwierdza kilka bada\u0144 [24-26].\u00a0<!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Dodatkowo badania kliniczne sugeruj\u0105 uzupe\u0142niaj\u0105ce dzia\u0142anie magnezu i du\u017cych dawek pirydoksyny (witaminy B6) przy redukcji stresu. Dzieje si\u0119 tak, poniewa\u017c witamina B6 uaktywnia kana\u0142y w b\u0142onie kom\u00f3rkowej, dzi\u0119ki kt\u00f3rym suplementowany magnez jest lepiej przyswajalny.<!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Jedno z bada\u0144, w kt\u00f3rym oceniano synergistyczny wp\u0142yw magnezu i witaminy B6 wykaza\u0142o, \u017ce zar\u00f3wno magnez w po\u0142\u0105czeniu z witamin\u0105 B6, jak i sam magnez, zmniejszy\u0142y poziom stresu po 8 tygodniach o oko\u0142o 40%. Dodatkowo u os\u00f3b z ci\u0119\u017ckim lub skrajnie ci\u0119\u017ckim stresem z niskim st\u0119\u017ceniem magnezu w surowicy, po\u0142\u0105czenie magnezu i witaminy B6 zapewni\u0142o 24% wi\u0119ksze zmniejszenie stresu w por\u00f3wnaniu do suplementacji samym magnezem. Ponadto wyniki dostarczaj\u0105 wsparcia klinicznego dla lepszej korzy\u015bci wynikaj\u0105cej z suplementacji magnezem w po\u0142\u0105czeniu z witamin\u0105 B6 w stosunku 10:1 (300 mg magnezu i 30 mg witaminy B6) [27].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcje witamin z grupy B (b-complex)<\/strong><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/h3>\n<p>Witaminy z grupy B zawieraj\u0105 \u0142\u0105cznie osiem r\u00f3\u017cnych witamin, kt\u00f3re w du\u017cej mierze dzia\u0142aj\u0105 jako koenzymy w wielu procesach metabolicznych. Chocia\u017c zgrupowane w kompleksie, s\u0105 to substancje ca\u0142kowicie niezale\u017cne. A mimo to \u015bci\u015ble ze sob\u0105 wsp\u00f3\u0142pracuj\u0105. Witaminy z grupy B s\u0105 silnie zaanga\u017cowane w proces metabolizmu i prac\u0119 uk\u0142adu nerwowego np.\u00a0<!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:list {\"ordered\":true} --><\/p>\n<ol>\n<li>Tiamina jest niezb\u0119dna w syntezie kwas\u00f3w t\u0142uszczowych, steroid\u00f3w, kwas\u00f3w nukleinowych i prekursor\u00f3w aminokwas\u00f3w do neuroprzeka\u017anik\u00f3w<\/li>\n<li>Niacyna odpowiada za szeroki wachlarz proces\u00f3w i enzym\u00f3w obejmuj\u0105cy reakcje oksydacyjne, ochron\u0119 antyoksydacyjn\u0105, metabolizm i napraw\u0119 DNA<\/li>\n<li>Kwas pantotenowy jest substratem do syntezy wszechobecnego koenzymu A (CoA)<\/li>\n<li>Witamina B6 jest wa\u017cna dla syntezy neuroprzeka\u017anik\u00f3w, takich jak dopamina, serotonina, GABA, noradrenalina i melatonina. Niekt\u00f3re witaminy z grupy B s\u0105 potrzebne do aktywacji innych, w taki spos\u00f3b, \u017ce niedob\u00f3r jednej z nich mo\u017ce wywo\u0142a\u0107 efekt domina i niedob\u00f3r innej. Brak okre\u015blonej witaminy, jak r\u00f3wnie\u017c brak r\u00f3wnowagi w poda\u017cy mo\u017ce powodowa\u0107 problemy, zwi\u0105zane z odpowiedni\u0105 absorpcj\u0105 [28].\u00a0<\/li>\n<\/ol>\n<p>Kombinacja suplement\u00f3w mo\u017ce okaza\u0107 si\u0119 rozs\u0105dnym sposobem zapewnienia, \u017ce \u200b\u200bzapotrzebowanie na ca\u0142y aktywny kompleks witamin z grupy B zosta\u0142o pokryte, a tym samym zapewni\u0142o optymalne wch\u0142anianie i wykorzystanie tych kluczowych witamin [29].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja witamina B12 i kwas foliowy\u00a0<\/strong><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/h3>\n<p>Kwas foliowy jest najbli\u017cszym bezpo\u015brednim \u201epartnerem\u201d witaminy B12. Po kilku reakcjach witamina B12 przekszta\u0142ca kwas foliowy z powrotem w form\u0119 bioaktywn\u0105 &#8211; innymi s\u0142owy, jedna reaktywuje drug\u0105. Bez witaminy B12 organizm szybko cierpi na funkcjonalny niedob\u00f3r kwasu foliowego, poniewa\u017c ka\u017cda cz\u0105steczka kwasu foliowego w organizmie \u201eutknie\u201d w jego niezdatnej do u\u017cytku formie. Doprowadza to do sytuacji, w kt\u00f3rej pomimo wyra\u017anie wystarczaj\u0105cej ilo\u015b\u0107 kwasu foliowego, organizm nie mo\u017ce go wykorzysta\u0107. Z drugiej strony, witamina B12 zale\u017cy r\u00f3wnie\u017c od kwasu foliowego: w odpowiedniej reakcji kwas foliowy (dok\u0142adniej metylotetrahydrofolan) wydziela grup\u0119 metylow\u0105 dla witaminy B12, powoduj\u0105c jej aktywacj\u0119, dzi\u0119ki czemu przekszta\u0142ca si\u0119 mo\u017cliwe jest przekszta\u0142cenie homocysteiny w metionin\u0119 [30].\u00a0<!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>A gdyby tak do tego doda\u0107 jeszcze jeden sk\u0142adnik?\u00a0<!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>W badaniu pilota\u017cowym zbadano wp\u0142yw trzech r\u00f3\u017cnych kombinacji witamin B6, folian\u00f3w i witaminy B12 na st\u0119\u017cenia homocysteiny, cystationiny i kwasu metylomalonowego w surowicy u 5 zdrowych m\u0142odych m\u0119\u017cczyzn bez hiperhomocysteinemii. Wyniki wskazuj\u0105, \u017ce wyst\u0119puje zale\u017cno\u015b\u0107 mi\u0119dzy witamin\u0105 B6 i folianami, co sugeruje, \u017ce te dwie witaminy nale\u017cy podawa\u0107 razem, aby unikn\u0105\u0107 wyczerpania tego, kt\u00f3rego nie podano. Bior\u0105c pod uwag\u0119 dobrze znane szlaki metaboliczne metioniny i cysteiny, potwierdza to hipotez\u0119, \u017ce skojarzona suplementacja witaminami B6 i folianami (i B12) jest lepsza ni\u017c sam kwas foliowy w celu obni\u017cenia st\u0119\u017cenia homocysteiny. Jednak ma\u0142a grupa badawca zastosowana w tym badaniu, pokusi\u0142aby nie jednego badacza o znaczne poszerzenie eksperymentu, by m\u00f3c odnie\u015b\u0107 te efekty do ca\u0142ej populacji [31].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja witamina B12 i biotyna\u00a0<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Biotyna i witamina B12 (w postaci adenozylokobalaminy) dzia\u0142aj\u0105 jako koenzym w dw\u00f3ch bezpo\u015brednio nast\u0119puj\u0105cych po sobie etapach metabolicznych cyklu Krebsa: reakcja zale\u017cna od biotyny zapewnia substancj\u0119 wyj\u015bciow\u0105 dla reakcji zale\u017cnej od witaminy B12 (propionylo-CoA przy udziale biotyny przechodzi w metylomalonylo-CoA,<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>&#8211;&gt;Metylomalonylo-CoA przy udziale witaminy B12 ulega izomeryzacji do kwasu bursztynowego) Niedob\u00f3r biotyny mo\u017ce zatem prowadzi\u0107 do funkcjonalnego niedoboru witaminy B12, nawet je\u015bli obecna jest wystarczaj\u0105ca ilo\u015b\u0107 adenozylokobalaminy [32].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja witamina B12 i witamina B2 + B3\u00a0<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Kolejna interakcja dotyczy przekszta\u0142cenia witaminy B12 w jej bioaktywn\u0105 form\u0119 koenzymu: jak ju\u017c wcze\u015bniej wspomniano organizm mo\u017ce stosowa\u0107 witamin\u0119 B12 tylko w formie metylokobalaminy i adenozylokobalaminy, podczas gdy wszystkie inne formy witaminy B12 musz\u0105 najpierw zosta\u0107 przekszta\u0142cone w organizmie. Etapy konwersji zwi\u0105zane z tym zale\u017c\u0105 od witamin B2 (ryboflawina) i B3 (niacyna). Podczas leczenia wysokimi dawkami witaminy B12, mo\u017ce by\u0107 zatem koniecznie r\u00f3wnie\u017c przyjmowanie B2 i B3 lub upewnienie si\u0119, \u017ce s\u0105 one odpowiednio dostarczane przez diet\u0119 [32].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Obie te interakcje dotycz\u0105ce witaminy B12 (zar\u00f3wno w odniesieniu do biotyny i tiaminy\/ryboflawiny) oparte s\u0105 jednak na badaniach przeprowadzonych przez badaczy, aktywnych zawodowo w latach \u201860, trudno jednak znale\u017a\u0107 potwierdzenie ich s\u0142\u00f3w lub bada\u0144 na pewnej grupie populacji potwierdzaj\u0105cych ten efekt, szczeg\u00f3lnie w odniesieniu do suplementacji.<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Nie jest te\u017c tak, \u017ce witaminy z grupy B dzia\u0142aj\u0105 synergistycznie wy\u0142\u0105cznie wzgl\u0119dem siebie. Tak\u017ce witaminy spoza grupy B mog\u0105 wykazywa\u0107 korzystne dzia\u0142ania jak na przyk\u0142ad z witamin\u0105 C, wapniem lub \u017celazem.\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja kwas foliowy i witamina C<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Witamina C mo\u017ce ogranicza\u0107 degradacj\u0119 naturalnych koenzym\u00f3w kwasu foliowego, a tym samym poprawi\u0107 biodost\u0119pno\u015b\u0107 folian\u00f3w. Badanie krzy\u017cowe u dziewi\u0119ciu zdrowych m\u0119\u017cczyzn wykaza\u0142o, \u017ce doustne jednoczesne podawanie kwasu foliowego (343 \u03bcg) i witaminy C (289 mg lub 974 mg) wi\u0105za\u0142o si\u0119 z wy\u017cszym st\u0119\u017ceniem kwasu foliowego w surowicy w por\u00f3wnaniu z samym kwasem foliowym [33]. By\u0142a to zdecydowania za ma\u0142a grupa badawcza, aby odnie\u015b\u0107 taki wniosek do og\u00f3\u0142u populacji. Podobne badania zosta\u0142y przeprowadzone du\u017co wcze\u015bniej przez Jacob i wsp. na grupie starszej populacji 235 m\u0119\u017cczyzn i 442 kobiet. Wnioskowali oni, \u017ce osoby stosuj\u0105ce suplementacj\u0119 witaminy C maj\u0105 o 25% wy\u017csze st\u0119\u017cenie folian\u00f3w w osoczu ni\u017c ci, kt\u00f3rzy nie stosowali suplement\u00f3w [34].<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja witamina B12 i wap\u0144\u00a0<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Wch\u0142anianie witaminy B12 w jelitach jest procesem zale\u017cnym od wapnia [35]. W przypadku niedoboru wapnia proces wch\u0142aniania staje si\u0119 bardzo ograniczony, co mo\u017ce prowadzi\u0107 do niedoboru witaminy B12. Wykazano to u pacjent\u00f3w przyjmuj\u0105cych metformin\u0119, lek na cukrzyc\u0119, kt\u00f3ry obni\u017ca poziom wapnia w jelicie do tego stopnia, \u017ce \u200b\u200bwielu pacjent\u00f3w rozwija niedob\u00f3r witaminy B12. Jak wykaza\u0142y badania, mo\u017cna to zr\u00f3wnowa\u017cy\u0107 przez jednoczesne suplementowanie wapnia (1,2 g\/d) [36].\u00a0\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja witamina B2 i \u017celazo\u00a0<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Chocia\u017c mechanizm nie jest jasny, badania sugeruj\u0105, \u017ce niedob\u00f3r ryboflawiny mo\u017ce upo\u015bledza\u0107 wch\u0142anianie \u017celaza, zwi\u0119ksza\u0107 utrat\u0119 \u017celaza w jelitach i\/lub upo\u015bledza\u0107 wykorzystanie \u017celaza w syntezie hemoglobiny.<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>W badaniach z udzia\u0142em ludzi stwierdzono jednak, \u017ce poprawa stanu od\u017cywienia ryboflawin\u0105 zwi\u0119ksza poziomy kr\u0105\u017c\u0105cej hemoglobiny [37]. Wyr\u00f3wnanie niedoboru witaminy B2 u os\u00f3b z niedoborem \u017celaza i ryboflawiny pomaga w poprawie parametr\u00f3w niedokrwisto\u015bci z niedoboru \u017celaza na leczenie \u017celazem.\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Podobne post\u0119powanie zastosowano u matek z niedokrwisto\u015bci\u0105, kt\u00f3re obejmowa\u0142o suplementacj\u0119 samym \u017celazem lub \u017celazem w po\u0142\u0105czeniu z kwasem foliowym, podczas kt\u00f3rego okaza\u0142o si\u0119, \u017ce dodatek ryboflawiny mo\u017ce zwi\u0119kszy\u0107 korzy\u015bci takiej suplementacji [38].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Randomizowane, podw\u00f3jnie \u015blepe badanie przeprowadzone u kobiet w ci\u0105\u017cy z niedokrwisto\u015bci\u0105 wykaza\u0142y, \u017ce po\u0142\u0105czenie kwasu foliowego (400 \u00b5g), \u017celaza (60 mg), witaminy A (2 mg) i ryboflawiny (1 mg) poprawi\u0142o poziom hemoglobiny i zmniejszy\u0142o cz\u0119sto\u015b\u0107 wyst\u0119powania niedokrwisto\u015bci w por\u00f3wnaniu z sam\u0105 suplementacj\u0105 kwasem foliowym i \u017celazem [39].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p><strong>Si\u0142a antyoksydant\u00f3w &#8211; ale czy na pewno?<\/strong><\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Antyoksydanty maj\u0105 ogromne znaczenie dla ochrony tkanek oraz kom\u00f3rek przed stresem oksydacyjnym. Dzia\u0142aj\u0105 one komplementarnie i wspomagaj\u0105 siebie nawzajem. Mo\u017cna powiedzie\u0107, \u017ce przeciwutleniacze tworz\u0105 sp\u00f3jn\u0105 sie\u0107, chroni\u0105c\u0105 przed stresem oksydacyjnym, wykorzystuj\u0105c zjawisko nak\u0142adania si\u0119, w razie niedostatecznej ilo\u015bci sk\u0142adnik\u00f3w. Jak zatem dzia\u0142aj\u0105 w parach?\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja witamina C i witamina E<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Kilka bada\u0144 z udzia\u0142em ludzi z zastosowaniem warunk\u00f3w stresu oksydacyjnego wykaza\u0142o znaczenie witaminy C (kwasu askorbinowego) w odtworzeniu utlenionego \u03b1-tokoferolu z powrotem do stanu zredukowanego. Stres oksydacyjny spowodowany paleniem papieros\u00f3w przyspiesza\u0142 wyczerpywanie si\u0119 \u03b1-tokoferolu w osoczu u palaczy w por\u00f3wnaniu z osobami niepal\u0105cymi [40]. Natomiast w podw\u00f3jnie za\u015blepionym, kontrolowanym badaniu z udzia\u0142em 11 palaczy i 13 niepal\u0105cych, kt\u00f3rym podano \u03b1-tokoferol i \u03b3-tokoferol, suplementacja witamin\u0105 C zmniejszy\u0142a tempo utraty witaminy E w osoczu, prawdopodobnie przez regeneracj\u0119 rodnik\u00f3w tokoferylowych do postaci nieutlenionych [41].<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja witamina E &#8211; koenzym Q10\u00a0<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>R\u00f3wnie\u017c zredukowany koenzym Q, oddzia\u0142uje z witamin\u0105 E w celu regeneracji swojej formy antyoksydacyjnej [42]. S\u0105 to wyniki uzyskane par\u0119 lat wcze\u015bniej, kt\u00f3re nie zosta\u0142y potwierdzone w bardziej aktualnych eksperymentach, co nale\u017ca\u0142oby mie\u0107 na uwadze, przy wyci\u0105ganiu rzetelnych wniosk\u00f3w.\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Podobne efekty &#8211; czyli wzajemne wzmocnienie efektu antyoksydacyjnego wykaza\u0142y pary:<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:list {\"ordered\":true} --><\/p>\n<ol>\n<li>witamina E &#8211; likopen [43],<\/li>\n<li>witamina C &#8211; likopen [44],\u00a0<\/li>\n<li>witamina C &#8211; luteina [45],\u00a0<\/li>\n<li>witamina C &#8211; koenzym Q10 [46].\u00a0<\/li>\n<\/ol>\n<p><!-- \/wp:list --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Czy wszystkie przeciwutleniacze b\u0119d\u0105 dzia\u0142a synergistycznie?\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja luteina &#8211; likopen<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Ciekawe badanie zosta\u0142o przeprowadzone z udzia\u0142em 12 os\u00f3b, por\u00f3wnuj\u0105cy zmian\u0119 poziom\u00f3w karotenoid\u00f3w w osoczu przez 8 godzin po doustnych dawkach kolejno rozmieszczonej mieszanki karotenoid\u00f3w, do dopasowanej mieszanki. W tym badaniu zaobserwowano do\u015b\u0107 mocny antagonizm mi\u0119dzy lutein\u0105 i likopenem. Badania te jednak zosta\u0142y przeprowadzone na ma\u0142ej grupie, dlatego dla potwierdzenia tych efekt\u00f3w potrzebna jest zdecydowanie wi\u0119ksza liczba bada\u0144 [47].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja witamina A i likopen\u00a0<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Podobnego dzia\u0142ania mo\u017cna by doszuka\u0107 si\u0119 pomi\u0119dzy witamin\u0105 A i lutein\u0105. Wnioskiem jednej z metaanaliz przeprowadzonych jeszcze w latach \u201890 by\u0142o to, \u017ce luteina oddzia\u0142uje antagonistycznie z prekursorem witaminy A, beta-karotenem. Jednak nie we wszystkich badaniach ten efekt by\u0142 zauwa\u017calny, dlatego ci\u0119\u017cko jednog\u0142o\u015bnie stwierdzi\u0107, \u017ce taki antagonizm rzeczywi\u015bcie wyst\u0119puje [48].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja luteina i wap\u0144<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>W niekt\u00f3rych \u017ar\u00f3d\u0142ach naukowych mo\u017cna doszuka\u0107 si\u0119 wp\u0142ywu sk\u0142adnik\u00f3w mineralnych na lutein\u0119. Sugeruje si\u0119, \u017ce dwuwarto\u015bciowe minera\u0142y wp\u0142ywaj\u0105 ujemnie na biodost\u0119pno\u015b\u0107 in vitro luteiny, neoksantyny, likopenu i \u03b2-karotenu, przy czym wap\u0144 ma najbardziej wyra\u017any efekt (100% redukcji po dodaniu 1000 mg\/l) [49]. W zgodzie z tym wyniki wykaza\u0142y, \u017ce biodost\u0119pno\u015b\u0107 likopenu u ludzi ostatnio znacznie si\u0119 zmniejszy\u0142a, gdy wap\u0144 dodawano w dawce od\u017cywczej do posi\u0142ku testowego (redukcja o 83%) Wyniki te wymagaj\u0105 dok\u0142adnej oceny wp\u0142ywu wapnia lub innych dwuwarto\u015bciowych minera\u0142\u00f3w na biodost\u0119pno\u015b\u0107 karotenoid\u00f3w [50].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Czy zatem \u0142\u0105czenie antyoksydant\u00f3w w pary b\u0105d\u017a grupy, zwi\u0119ksza ich si\u0142\u0119 dzia\u0142ania i ma prze\u0142o\u017cenie w badaniach klinicznych? Pojawia si\u0119 coraz wi\u0119cej bada\u0144, kt\u00f3re sugeruj\u0105, \u017ce kombinacja antyoksydant\u00f3w nie wp\u0142ywa na redukcj\u0119 ryzyka wyst\u0105pienia zawa\u0142u serca czy udaru m\u00f3zgu.\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>W badaniach klinicznych badano wp\u0142yw suplement\u00f3w \u0142\u0105cz\u0105cych witamin\u0119 C z innymi przeciwutleniaczami, takimi jak witamina E i beta-karoten, na choroby uk\u0142adu sercowo-naczyniowego.\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Metaanaliza 10 bada\u0144, w kt\u00f3rych zbadano witaminy antyoksydacyjne, z kt\u00f3rych pi\u0119\u0107 obejmowa\u0142a witamin\u0119 C, nie wykaza\u0142a zwi\u0105zku mi\u0119dzy \u017cadn\u0105 witamin\u0105 antyoksydacyjn\u0105 (np. witamina E lub \u03b2-karoten), podawana pojedynczo lub w po\u0142\u0105czeniu, a ryzykiem udaru m\u00f3zgu. Suplementacja witamin antyoksydacyjnych nie mia\u0142a wp\u0142ywu na cz\u0119sto\u015b\u0107 powa\u017cnych zdarze\u0144 sercowo-naczyniowych, zawa\u0142u mi\u0119\u015bnia sercowego, udaru, zgonu ca\u0142kowitego i zgonu z przyczyn sercowych [51].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>W badanie SU.VI.MAX. pokuszono si\u0119 o ocen\u0119 efektu po\u0142\u0105czenia witaminy C (120 mg\/dzie\u0144), witaminy E (30 mg\/dzie\u0144), beta-karotenu (6 mg\/dzie\u0144), selenu (100 \u00b5g\/dzie\u0144) i cynku (20 mg\/dzie\u0144) u 13 017 francuskich doros\u0142ych z og\u00f3lnej populacji.\u00a0 Po ponad 7-letniej obserwacji zaobserwowano, \u017ce po\u0142\u0105czone suplementy nie mia\u0142y wp\u0142ywu na chorob\u0119 sercowo-naczyniow\u0105 zar\u00f3wno w grupie m\u0119\u017cczyzn, jak i kobiet [52].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Natomiast w badaniu Women&#8217;s Angiographic Vitamin and Estrogen (WAVE), obejmuj\u0105cym 423 kobiety po menopauzie, z co najmniej jednym zw\u0119\u017ceniem t\u0119tnicy wie\u0144cowej, suplementacja 500 mg witaminy C i 400 IU witaminy E dwa razy dziennie nie tylko nie zapewnia\u0142y korzy\u015bci sercowo-naczyniowych, ale znacz\u0105co zwi\u0119kszy\u0142a \u015bmiertelno\u015b\u0107 z wszystkich przyczyn w por\u00f3wnaniu z placebo [53].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja witamina E &#8211; selen<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Badanie prewencji nowotwor\u00f3w selenem i witamin\u0105 E (SELECT), w kt\u00f3rym wzi\u0119\u0142o udzia\u0142 ponad 35 000 m\u0119\u017cczyzn w wieku 50 lat lub starszych wykaza\u0142o, \u017ce suplementy selenu i witaminy E, przyjmowane osobno lub razem, nie zapobiegaj\u0105 rakowi prostaty. Zaktualizowana analiza z tego badania z 2011 r., oparta na d\u0142u\u017cszym okresie obserwacji uczestnik\u00f3w badania, wykaza\u0142a, \u017ce \u200b\u200bsuplementy witaminy E zwi\u0119kszy\u0142y wyst\u0119powanie raka prostaty o 17% u m\u0119\u017cczyzn, kt\u00f3rzy otrzymali suplement witaminy E w por\u00f3wnaniu z osobami otrzymuj\u0105cymi placebo. Nie stwierdzono wzrostu ryzyka raka prostaty, gdy witamina E i selen by\u0142y przyjmowane razem [54].<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Wnioskiem z powy\u017cej przytoczonych bada\u0144 na temat sk\u0142adnik\u00f3w antyoksydacyjnych jest to, \u017ce suplementacja w \u201eciemno\u201d i przekraczanie zalecanych dawek poszczeg\u00f3lnych sk\u0142adnik\u00f3w mo\u017ce wyrz\u0105dzi\u0107 wi\u0119cej szk\u00f3d ni\u017c korzy\u015bci dla zdrowia.\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p><strong>Witaminy rozpuszczalne w t\u0142uszczach i ich wzajemne interakcje<\/strong><\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Kolejn\u0105 charakterystyczn\u0105 grup\u0105 s\u0105 witaminy rozpuszczalne w t\u0142uszczach. Jedno z bada\u0144 pozwoli\u0142o okre\u015bli\u0107 jak wzajemnie wp\u0142ywaj\u0105 na siebie witaminy rozpuszczalne w t\u0142uszczach na poziomie wch\u0142aniania. Poni\u017cej zebrali\u015bmy g\u0142\u00f3wne wnioski na temat interakcji witamin A, D i E.<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja witamina A &#8211; witamina E<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Witamina E zwi\u0119ksza wch\u0142anianie jelitowe witaminy A w st\u0119\u017ceniach od \u015brednich do wysokich, do 40% [55].<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja witamina D &#8211; witamina A<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Wysoki poziom witaminy A zmniejsza pobieranie witaminy D o 30% [55].<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja witamina D &#8211; witamina E<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>\u015arednie i wysokie poziomy witaminy E znacznie zmniejszaj\u0105 wch\u0142anianie witaminy D odpowiednio o 15%i 17% [55].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>A jak dzia\u0142aj\u0105 witaminy rozpuszczalne w t\u0142uszczach z innymi sk\u0142adnikami?\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja witamina A &#8211; cynk\u00a0<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Uwa\u017ca si\u0119, \u017ce niedob\u00f3r cynku zak\u0142\u00f3ca metabolizm witaminy A na kilka sposob\u00f3w:\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:list {\"ordered\":true} --><\/p>\n<ol>\n<li>niedob\u00f3r cynku powoduje zmniejszenie syntezy bia\u0142ka wi\u0105\u017c\u0105cego retinol (RBP), kt\u00f3re transportuje retinol przez kr\u0105\u017cenie do tkanek obwodowych i chroni organizm przed potencja\u0142em toksyczno\u015bci retinolu;\u00a0<\/li>\n<li>niedob\u00f3r cynku powoduje zmniejszenie aktywno\u015bci enzymu, kt\u00f3ry uwalnia retinol z jego postaci magazynuj\u0105cej, w w\u0105trobie;\u00a0<\/li>\n<li>cynk jest wymagany dla enzymu, kt\u00f3ry przekszta\u0142ca retinol w retinal [57].\u00a0<\/li>\n<\/ol>\n<p><!-- \/wp:list --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Badanie przeprowadzone w\u015br\u00f3d kobiet udowodni\u0142o, \u017ce suplementacja cynkiem spowodowa\u0142a wi\u0119kszy wzrost st\u0119\u017cenia cynku w osoczu u kobiet otrzymuj\u0105cych \u03b2-karoten lub witamin\u0119 A ni\u017c u os\u00f3b otrzymuj\u0105cych placebo. W badaniu tym wzi\u0119\u0142o udzia\u0142 202 kobiet, kt\u00f3rym podawano 25 mg cynku przez 3 tygodnie [57]. W kolejnym badaniu suplementacja \u03b2-karotenem (4,5 mg) i cynkiem (30 mg), ale nie samym \u03b2-karotenem, by\u0142a skuteczna w poprawie statusu witaminy A zar\u00f3wno u matek, jak i niemowl\u0105t 6 miesi\u0119cy po porodzie. Niedob\u00f3r zosta\u0142 zredukowany o 30% w por\u00f3wnaniu z pozosta\u0142ymi grupami badawczymi [58].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja witamina A &#8211; jod\u00a0<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Kwas retinowy bierze udzia\u0142 w wychwycie jodu, a ci\u0119\u017cki niedob\u00f3r witaminy A zmniejsza wychwyt jodu i wp\u0142ywa na metabolizm tarczycy. Potwierdzi\u0142y to badania u dzieci dotkni\u0119tych zaburzeniami niedoboru jodu i niedoborem witaminy A otrzymuj\u0105cych jodowan\u0105 s\u00f3l (22.9 \u00b1 3.0 mg jodu na 1g soli). Jednoczesna suplementacja witaminy A (200 000 IU) i jodem znacz\u0105co poprawi\u0142a wska\u017aniki profilu tarczycowego [59].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja cynk &#8211; selen\u00a0<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Coraz wi\u0119cej spekulacji pojawia si\u0119, gdy mowa o po\u0142\u0105czeniu suplement\u00f3w zawieraj\u0105cych cynk i selen, dotycz\u0105cych tezy, \u017ce sk\u0142adniki te s\u0105 antagonistami, zmniejszaj\u0105c swoj\u0105 biodost\u0119pno\u015b\u0107. Sugeruj\u0105 to wyniki bada\u0144 na szczurach, a podobne wnioski trudno wysun\u0105\u0107 w odniesieniu do ludzi w badaniach klinicznych. Podobnych efekt\u00f3w mo\u017cemy doszuka\u0107 si\u0119 przeszukuj\u0105c badania z lat \u201880 i \u201890 wykonywanych na ma\u0142ej w grupie z udzia\u0142em ludzi. Dlatego jak do tej pory trudno znale\u017a\u0107 jednoznaczne potwierdzenie tej tezy.\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Jednak w 2015 r. pojawi\u0142o si\u0119 badanie, kt\u00f3re sugeruje, \u017ce po\u0142\u0105czeniu tych dw\u00f3ch sk\u0142adnik\u00f3w podczas suplementacji w niedoczynno\u015bci tarczycy daje pozytywne rezultaty. W badania zastosowano 30 mg cynku w formie glukonianu cynku oraz 200 \u00b5g selenu w postaci preparatu zawieraj\u0105cego dro\u017cd\u017ce selenowe. Po 12 tygodniach badania uzyskane wyniki da\u0142y nast\u0119puj\u0105ce rezultaty:<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:list {\"ordered\":true} --><\/p>\n<ol>\n<li>w grupie kobiet przyjmuj\u0105cych sam selen oraz selen w po\u0142\u0105czeniu z cynkiem odnotowano wzrost st\u0119\u017cenia hormonu T3,<\/li>\n<li>w grupie kobiet, kt\u00f3re otrzymywa\u0142y cynk i selen zarejestrowano nie tylko wzrost hormonu T3, ale r\u00f3wnie\u017c T4 oraz obni\u017cone st\u0119\u017cenie TSH.<\/li>\n<\/ol>\n<p><!-- \/wp:list --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Wnioski z badania sugeruj\u0105, \u017ce suplementacja cynku, ale r\u00f3wnie\u017c po\u0142\u0105czenia cynku z selenem mo\u017ce wywiera\u0107 pozytywny wp\u0142yw na prac\u0119 tarczycy [60].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja \u017celazo &#8211; jod<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Randomizowane badanie kontrolowane u dzieci z wolem, kt\u00f3re dodatkowo cierpia\u0142y na niedob\u00f3r \u017celaza wykaza\u0142o pozytywne efekty odnosz\u0105ce si\u0119 do stanu tarczycy suplementacji po spo\u017cyciu jodowanej soli (10-30 mg jodu\/kg) wraz z 60 mg \u017celaza\/ dzie\u0144 (4 razy w tygodniu) w por\u00f3wnaniu z placebo.\u00a0 Dodatkowe interwencje potwierdzi\u0142y, \u017ce niedokrwisto\u015bci z niedoboru \u017celaza poprawi\u0142a skuteczno\u015b\u0107 suplementacji jodem w celu z\u0142agodzenia zaburze\u0144 tarczycy. [61-63].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja witamina B12 i witamina C\u00a0<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Ta dyskusja, kt\u00f3ra jest obecnie prowadzona g\u0142\u00f3wnie na blogach i forach internetowych, nawi\u0105zuje do badania z 1974 r. Autorstwa Herberta i Jacoba, kt\u00f3re postuluje, \u017ce witamina C mo\u017ce zniszczy\u0107 witamin\u0119 B12 w drodze przez przew\u00f3d pokarmowy i podczas transportu w krwi [64]. Autorzy badania sugerowali si\u0119, \u017ce przyjmowanie wysokich dawek witaminy C mo\u017ce prowadzi\u0107 do niedoboru witaminy B12. To z kolei opiera\u0142o si\u0119 na wczesnych badaniach z lat 50. XX wieku, kt\u00f3re wykaza\u0142y, \u017ce B12 jest cz\u0119\u015bciowo niszczona w wodnym roztworze witaminy C [65,66].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Jednak w 2014 r. wznowiono badania, kt\u00f3re wykaza\u0142y, \u017ce w roztworach wodnych z wysokimi dawkami witaminy C zar\u00f3wno cyjanokobalamina, jak i hydroksykobalamina s\u0105 cz\u0119\u015bciowo niszczone w temperaturze pokojowej. Efekt ten zaobserwowano przy wszystkich warto\u015bciach pH od 1 do 8, z najwi\u0119kszym skutkiem przy warto\u015bci pH r\u00f3wnej 5. Badanie to potwierdzi\u0142o zatem najstarsze obserwacje z lat pi\u0119\u0107dziesi\u0105tych i po raz pierwszy by\u0142o w stanie zbada\u0107 dok\u0142adn\u0105 szybko\u015b\u0107 rozk\u0142adu i oddzielne produkty degradacji [67].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Chocia\u017c witamina C mo\u017ce \u201eatakowa\u0107\u201d niekt\u00f3re formy witaminy B12 w warunkach laboratoryjnych, nie ma dowod\u00f3w na to, \u017ce odgrywa ona rol\u0119 biologiczn\u0105. Jak dot\u0105d \u017cadne badanie nie wykaza\u0142o negatywnego wp\u0142ywu wysokich dawek witaminy C na wch\u0142anianie lub wykorzystanie witaminy B12.<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>W organizmie wi\u0119kszo\u015b\u0107 witaminy B12 jest zwi\u0105zana z r\u00f3\u017cnymi bia\u0142kami, takimi jak czynnik wewn\u0119trzny i transkobalamina, i prawdopodobnie jest odporna na negatywne skutki witaminy C [68].<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja \u017celazo &#8211; mied\u017a &#8211; cynk\u00a0<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Najwi\u0119ksi konkurenci a szczeg\u00f3\u0142 tkwi w proporcji!<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Du\u017cy problem pojawia si\u0119 przy \u017celazie, cynku i miedzi. Co wa\u017cne \u2013 te pierwiastki konkuruj\u0105 ze sob\u0105 o wch\u0142anianie, przez co \u017caden z nich nie wch\u0142ania si\u0119 optymalnie. I nie ma co ukrywa\u0107, \u017ce taka interakcje istnieje w naturze. Ale czy mo\u017cna podj\u0105\u0107 konkretne dzia\u0142ania, kt\u00f3re spowodowa\u0142yby minimalizacj\u0119 tego wsp\u00f3\u0142zawodnictwa?<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Przestawia to badanie Arredondo, kt\u00f3ry ocenia\u0142 wp\u0142yw wzajemnej konkurencji pomi\u0119dzy \u017celazem, cynkiem i miedzi\u0105 w zale\u017cno\u015bci od zastosowanej proporcji sk\u0142adnik\u00f3w w warunkach laboratoryjnych. Jego badanie dowiod\u0142o, \u017ce gdy trzy metale zosta\u0142y podane razem w r\u00f3\u017cnych stosunkach molowych, to stosunek 1: 1: 1 (Cu: Fe: Zn) hamowa\u0142 pobieranie Cu lub Fe o ~ 40%. Natomiast proporcje 1:5;2,5 i 1:10:5 charakteryzowa\u0142y si\u0119 znacznie mniejsz\u0105 przyswajalno\u015bci\u0105 (w granicach 60%) [69].<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>I oczywi\u015bcie, ze wzgl\u0119du na podobne w\u0142a\u015bciwo\u015bci fizykochemiczne i wsp\u00f3lne drogi absorpcji te mikroelementy b\u0119d\u0105 ze sob\u0105 konkurowa\u0107. Brakuje jednak \u015bci\u015ble potwierdzone informacji, opartej na szeregu bada\u0144 klinicznych na temat optymalnych stosunk\u00f3w molowych, kt\u00f3re minimalizowa\u0142yby te potencjalne negatywne oddzia\u0142ywania.\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Co ciekawe do transportu \u017celaza w organizmie potrzebne s\u0105 enzymy zale\u017cne od miedzi, a brak miedzi mo\u017ce powodowa\u0107 wt\u00f3rny niedob\u00f3r \u017celaza. Zwi\u0105zek mi\u0119dzy dost\u0119pno\u015bci\u0105 miedzi a metabolizmem \u017celaza ustalono w badaniach klinicznych. Niedob\u00f3r miedzi mo\u017ce prowadzi\u0107 do wt\u00f3rnego niedoboru ceruloplazminy (bia\u0142ka produkowanego w\u0105trobie, kt\u00f3re ma za zadanie wi\u0105za\u0107 jony miedzi w obecno\u015bci \u017celaza) i przeci\u0105\u017cenia \u017celazem w\u0105troby i\/lub marsko\u015bci w\u0105troby [70]. W jednym z bada\u0144 doustna suplementacja miedzi przywr\u00f3ci\u0142a prawid\u0142owy poziom i aktywno\u015b\u0107 ceruloplazminy w osoczu i skorygowa\u0142a zaburzenie metabolizmu \u017celaza u pacjenta z niedoborem miedzi [71].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja cynk &#8211; \u017celazo<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Cynk jest niezb\u0119dny do utrzymania odpowiedniej erytropoezy. Gdy niedob\u00f3r cynku wsp\u00f3\u0142istnieje z niedoborem \u017celaza, mo\u017ce nasila\u0107 niedokrwisto\u015b\u0107 z niedoboru \u017celaza [72]. Z drugiej strony, wysokie dawki (&gt;25 mg Fe) suplement\u00f3w \u017celaza, przyjmowanych razem z suplementami cynku na pusty \u017co\u0142\u0105dek, mog\u0105 hamowa\u0107 wch\u0142anianie cynku [73].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Odpowiedzi na pytanie, jaki powinien by\u0107 stosunek tych sk\u0142adnik\u00f3w wzgl\u0119dem siebie udziela jedno z bada\u0144, w kt\u00f3rym \u017celazo nie hamowa\u0142o absorpcji jelitowej cynku przy stosunku \u017celaza do cynku poni\u017cej 2:1 (u szczur\u00f3w!) bez niedoboru \u017celaza, podczas gdy przy wy\u017cszych stosunkach zaobserwowano znaczny spadek absorpcji. Przeciwnie, u szczur\u00f3w z niedoborem \u017celaza przy stosunku \u017celaza do cynku wynosz\u0105cym 2:1 nie stwierdzono zmiany absorpcji cynku [74].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Dlatego tak wa\u017cna wspomniana wcze\u015bniej proporcja sk\u0142adnik\u00f3w, ale tak\u017ce ich dawka nieprzekraczaj\u0105ca zalece\u0144. Jednak czy to jest optymalna proporcja? Tego jeste\u015bmy w stanie si\u0119 dowiedzie\u0107 dopiero w momencie, gdy podobne eksperymenty b\u0119d\u0105 prowadzone z udzia\u0142em ludzi.\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcje \u017celazo i wap\u0144\u00a0<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Chocia\u017c wap\u0144 zak\u0142\u00f3ca wch\u0142anianie \u017celaza, gdy oba sk\u0142adniki s\u0105 przyjmowane razem, wysokie spo\u017cycie wapnia nie wydaje si\u0119 niekorzystnie wp\u0142ywa\u0107 na wch\u0142anianie \u017celaza lub stan \u017celaza w d\u0142ugim okresie stosowania u zdrowych ludzi, utrzymuj\u0105cych urozmaicon\u0105 diet\u0119. Niekt\u00f3rzy badacze zalecaj\u0105, aby osoby zagro\u017cone niedoborem \u017celaza spo\u017cywa\u0142y pokarmy bogate w \u017celazo i pokarmy bogate w wap\u0144 (lub suplementy) o r\u00f3\u017cnych porach dnia [75]. Jednak czy jest to konieczne?\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Cytuj\u0105c wnioski wyci\u0105gni\u0119te na podstawie jednego z bada\u0144:<em> \u201eCzas\u201d wp\u0142ywu wapnia na absorpcj\u0119 \u017celaza badali Gleerup. Stosuj\u0105c metod\u0119 podw\u00f3jnego radioizotopu, odkryli, \u017ce nie zaobserwowano negatywnego wp\u0142ywu wapnia (340 mg), je\u015bli by\u0142 podawany w posi\u0142ku \u015bniadaniowym 2 lub 4 godziny przed kolejnym posi\u0142kiem zawieraj\u0105cym \u017celazo, co sugeruje, \u017ce wap\u0144 mo\u017ce by\u0107 obecny w tym samym czasie, gdy nast\u0119puje wch\u0142anianie \u017celaza\u201d <\/em>[76].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Dla przyk\u0142adu &#8211; czternastu zdrowych ochotnik\u00f3w w wieku 19\u201337 lat spo\u017cywa\u0142o trzy r\u00f3\u017cne diety przez pi\u0119\u0107 dni. Zawarto\u015b\u0107 wapnia w trzech dietach wynosi\u0142a \u015brednio 280 mg, 684 mg i 1281 mg dziennie, a ca\u0142kowita zawarto\u015b\u0107 \u017celaza wynosi\u0142a 10\u201311 mg na dob\u0119 dla ka\u017cdej diety. Absorpcja \u017celaza nie r\u00f3\u017cni\u0142a si\u0119 znacz\u0105co w stosunku do \u017cadnej z zastosowanych diet [77].<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Warto podkre\u015bli\u0107, \u017ce forma wapnia mo\u017ce wp\u0142ywa\u0107 na jego dzia\u0142anie. Naukowcy odkryli, \u017ce wap\u0144 podawany jako w\u0119glan lub fosforan wykazywa\u0142 pewien hamuj\u0105cy wp\u0142yw na wch\u0142anianie \u017celaza po dodaniu do posi\u0142k\u00f3w z obecnymi \u201ewzmacniaczami\u201d wch\u0142aniania \u017celaza (np. kwas askorbinowy) i \u017ce cytrynian wapnia nie wywiera\u0142 \u017cadnego efektu. Dzi\u0119ki takiemu badaniu mo\u017cna sugerowa\u0107, \u017ce antagonizm mi\u0119dzy \u017celazem a wapniem wynika z formy syntetycznej suplementu, a nie samej interakcji mi\u0119dzy sk\u0142adnikami [78].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja cynk &#8211; mied\u017a<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Cynk i mied\u017a oddzia\u0142uj\u0105 na poziomie \u015bluz\u00f3wki jelit, wp\u0142ywaj\u0105c na wzajemne wch\u0142anianie. Specjalne kompleksy (m.in. metalotioneiny) wi\u0105\u017c\u0105 mied\u017a w kom\u00f3rkach jelitowych i tym samym uniemo\u017cliwiaj\u0105 absorpcj\u0119 cynku. Ten mechanizm sprawdza si\u0119 r\u00f3wnie\u017c w przypadku cynku i absorpcji miedzi [79].\u00a0\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Tutaj r\u00f3wnie\u017c wa\u017cny jest stosunek tych dw\u00f3ch mikroelement\u00f3w.\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Niekorzystnym skutkiem doustnej suplementacji cynkiem w ilo\u015bciach 50 mg cynku\/d (4-krotno\u015b\u0107 dziennego zapotrzebowania) jest niedob\u00f3r miedzi, kt\u00f3ry mo\u017cna \u0142atwo skorygowa\u0107 przez suplementacj\u0119 2 mg miedzi\/d [79].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>W rzeczywisto\u015bci cynk mo\u017ce by\u0107 skutecznie stosowany w redukcji miedzi, przy standardowym leczeniu choroby Wilsona, rzadkiej choroby genetycznej, w kt\u00f3rej mied\u017a gromadzi si\u0119 w w\u0105trobie, m\u00f3zgu i rog\u00f3wce [80].\u00a0\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>&nbsp;<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Niemniej jednak powszechn\u0105 praktyk\u0105 jest zalecanie stosunku 8-15 mg cynku na ka\u017cde 1 mg miedzi [81]. Stosunek ten wydaje si\u0119 wa\u017cniejszy przy uzupe\u0142nianiu cynku i miedzi w por\u00f3wnaniu do zaspokojenia potrzeb poprzez sam\u0105 diet\u0119 [82].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Dlatego sugeruje si\u0119, \u017ce prawid\u0142owy stosunek cynku do miedzi w diecie powinien wynosi\u0107 10:1.\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja mied\u017a &#8211; molibden\u00a0<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Wnioski z wielu bada\u0144 na pocz\u0105tku XXI wieku wykaza\u0142o, \u017ce spo\u017cycie molibdenu 500 \u03bcg\/dzie\u0144 i 1500 \u03bcg dzie\u0144 zwi\u0119kszy\u0142o wydalanie miedzi z moczem [83]. Jednak wyniki nowszego, dobrze kontrolowanego badania ujawni\u0142y, \u017ce bardzo wysokie spo\u017cycie molibdenu w diecie (do 1500 \u03bcg\/dzie\u0144) nie wp\u0142ywa niekorzystnie na stan od\u017cywienia miedzi u o\u015bmiu zdrowych m\u0142odych m\u0119\u017cczyzn [84].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Tak\u017ce wyniki s\u0105 sprzeczne i potrzeba wi\u0119cej bada\u0144 zw\u0142aszcza klinicznych, aby m\u00f3c potwierdzi\u0107 taki schemat dzia\u0142ania obu sk\u0142adnik\u00f3w.\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja magnez &#8211; cynk<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Badania wykaza\u0142y, \u017ce suplementacja cynku w dawce 142 mg\/dob\u0119 u zdrowych doros\u0142ych m\u0119\u017cczyzn znacz\u0105co zmniejszy\u0142a wch\u0142anianie magnezu i zak\u0142\u00f3ci\u0142a r\u00f3wnowag\u0119 magnezu. Nale\u017cy tu podkre\u015bli\u0107, \u017ce jest to dawka znacznie przekraczaj\u0105ca tolerowane dzienne spo\u017cycie, kt\u00f3re dla cynku wynosi 40 mg\/dob\u0119 (1775% zapotrzebowania dla kobiet i 1290% dla m\u0119\u017cczyzn), kt\u00f3rej nie stosuje si\u0119 nawet podczas suplementacji [85].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Oczywi\u015bcie istnieje du\u017co wi\u0119cej interakcji, kt\u00f3re zostawili\u015bmy na koniec. Ich warto\u015b\u0107 naukowa jest zgo\u0142a mniejsza, a badania, kt\u00f3re je potwierdzaj\u0105 lub wr\u0119cz przeciwnie nie s\u0105 przeprowadzane z udzia\u0142em ludzi lub w badaniu by\u0142o wystarczaj\u0105co du\u017co odst\u0119pstw, kt\u00f3re mog\u0142yby wp\u0142yn\u0105\u0107 na uzyskane wyniki.\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja selen &#8211; mied\u017a<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Podczas spo\u017cywania niskiego lub normalnego poziomu selenu, wysokie spo\u017cycie miedzi zmniejsza\u0142o jego absorpcj\u0119, chocia\u017c mo\u017ce to nie wyst\u0105pi\u0107 przy spo\u017cywaniu wysokiego poziomu selenu. Wydawa\u0142oby si\u0119, \u017ce wa\u017cny jest stosunek tych sk\u0142adnik\u00f3w. Wniosek ten jednak zosta\u0142 skonstruowany przy badaniach przeprowadzonych na szczurach, dlatego potrzeba kolejnych, dodatkowo tych z udzia\u0142em ludzi, aby m\u00f3c uzna\u0107 to za s\u0142uszno\u015b\u0107 [86].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja wap\u0144 &#8211; mangan<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>W jednym z bada\u0144 uzupe\u0142niaj\u0105cy wap\u0144 (500 mg\/dob\u0119) nieznacznie zmniejszy\u0142 biodost\u0119pno\u015b\u0107 manganu u zdrowych doros\u0142ych. Jako \u017ar\u00f3d\u0142o wapnia mleko mia\u0142o najmniejszy wp\u0142yw, podczas gdy w\u0119glan wapnia i fosforan wapnia mia\u0142y najwi\u0119kszy wp\u0142yw [87]. Pomijaj\u0105c fakt, \u017ce w tym badaniu u\u017cyto s\u0142abo wch\u0142anialnych form wapnia, zosta\u0142o przeprowadzone jeszcze w latach \u201890, zatem aby nie wyci\u0105ga\u0107 pochopnych wniosk\u00f3w nale\u017ca\u0142oby powt\u00f3rzy\u0107 badania z suplementami wapnia o wy\u017cszej biodost\u0119pno\u015bci.\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja \u017celazo &#8211; chrom<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>W przeprowadzonej metaanalizie nie wykazano \u017cadnego znacz\u0105cego wp\u0142ywu suplementacji chromem (200 i 924 mg dziennie) na stan \u017celaza u kobiet lub m\u0119\u017cczyzn [88]. Natomiast w innym 12-tygodniowym randomizowanym kontrolowanym badaniu suplementacja pikolinianem chromu (200 \u03bcg \/ dzie\u0144) nie wp\u0142yn\u0119\u0142a na stan od\u017cywienia \u017celaza u kobiet przed menopauz\u0105 w por\u00f3wnaniu z kwasem pikolinowym lub placebo (\u017celazo plazmowe i ca\u0142kowit\u0105 zdolno\u015b\u0107 wi\u0105zania \u017celaza badano za pomoc\u0105 metody kolorymetrycznej na analizatorze od\u015brodkowym Cobas Fara (Roche Diagnostic, Nutley, NJ, USA). Procent nasycenia transferyny obliczono na podstawie st\u0119\u017cenia \u017celaza w surowicy i ca\u0142kowitej zdolno\u015bci wi\u0105zania \u017celaza) [89].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Z bada\u0144 tych wynika, \u017ce trudno jest doszuka\u0107 si\u0119 interakcji mi\u0119dzy tymi sk\u0142adnikami u os\u00f3b zdrowych. Uwzgl\u0119dniaj\u0105c przysz\u0142e badania nale\u017ca\u0142oby zwr\u00f3ci\u0107 wi\u0119ksz\u0105 uwag\u0119 na wzajemny wp\u0142yw tych sk\u0142adnik\u00f3w w odniesieniu na przyk\u0142ad do os\u00f3b z zaburzeniami gospodarki w\u0119glowodanowej.\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja selen &#8211; witamina D<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Suplementacja witamin\u0105 D (2000 IU) wp\u0142yn\u0119\u0142a na st\u0119\u017ceniu selenu i magnezu (warto\u015bci p odpowiednio &lt;0,001 i 0,04) w surowicy &#8211; to wniosek jednego z bada\u0144, do kt\u00f3rego uda\u0142o nam si\u0119 dotrze\u0107. U kobiet zaobserwowano istotn\u0105 korelacj\u0119 (r=0,36, p=0,006) mi\u0119dzy st\u0119\u017ceniem magnezu w surowicy a lipoprotein\u0105 o du\u017cej g\u0119sto\u015bci (HDL) i glukoz\u0105 na czczo. U m\u0119\u017cczyzn stwierdzono istotn\u0105 korelacj\u0119 (r=0,32, p=0,04) mi\u0119dzy selenem w surowicy a triglicerydami. Poniewa\u017c otrzymane wyniki by\u0142y zale\u017cne od p\u0142ci, potrzeba wi\u0119cej bada\u0144 potwierdzaj\u0105cych zale\u017cno\u015b\u0107 mi\u0119dzy tymi sk\u0142adnikami [90].\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja witamina C i chrom<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>W badaniu z udzia\u0142em trzech kobiet podanie 100 mg witaminy C wraz z 1 mg chromu spowodowa\u0142o wy\u017csze st\u0119\u017cenia chromu w osoczu ni\u017c 1 mg chromu bez witaminy C [83]. Tak ma\u0142a grupa badawcza nie mo\u017ce dawa\u0107 wniosk\u00f3w dla ca\u0142ej populacji.\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja mangan &#8211; magnez<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Wykazano, \u017ce suplementacja magnezem (200 mg\/dob\u0119) zmniejsza biodost\u0119pno\u015b\u0107 manganu u zdrowych os\u00f3b doros\u0142ych. Taki efekt m\u00f3g\u0142 wyst\u0105pi\u0107 na skutek zmniejszenia wch\u0142aniania manganu lub przez zwi\u0119kszenie jego wydalania [91]. Badanie jednak zosta\u0142o przeprowadzone w latach \u201890, dlatego \u015bwie\u017csze badania mog\u0142yby nie\u015b\u0107 ze sob\u0105 wi\u0119cej informacji potwierdzaj\u0105cych lub zaprzeczaj\u0105cych t\u0119 tez\u0119.\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja witamina D &#8211; \u017celazo<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Niedob\u00f3r witaminy D mo\u017ce by\u0107 zwi\u0105zany ze zwi\u0119kszonym ryzykiem niedokrwisto\u015bci, zw\u0142aszcza niedokrwisto\u015bci z niedoboru \u017celaza, u zdrowych kobiet i m\u0142odzie\u017cy, co przedstawiono w jednym z bada\u0144. Jednak zwi\u0105zek ten by\u0142 bardziej zauwa\u017calnym w wi\u0119kszych niedoborach witaminy D (&lt;15 ng\/dl) [92]. Przeprowadzona zosta\u0142a tak\u017ce du\u017ca metaanaliza badaj\u0105ca zwi\u0105zek pomi\u0119dzy \u017celazem i witamin\u0105 D. Dane obserwacyjne wskaza\u0142y na pozytywny zwi\u0105zek mi\u0119dzy statusem \u017celaza a witamin\u0105 D, podczas gdy badania nie potwierdzi\u0142y skuteczno\u015bci suplementacji \u017celaza w poprawie statusu witaminy D. Mechanizm le\u017c\u0105cy u podstaw tego powi\u0105zania mo\u017ce obejmowa\u0107 redukcj\u0119 aktywacji hydroksylaz, potrzebnych do syntezy kalcytriolu.\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Dlatego konieczne s\u0105 dalsze badania w celu ustalenia, czy niedob\u00f3r witaminy D jest przyczyn\u0105 niedokrwisto\u015bci, czy przypadkiem niedoboru \u017cywieniowego \u017celaza.\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja witamina C &#8211; mied\u017a<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Dwa badania na zdrowych, m\u0142odych doros\u0142ych m\u0119\u017cczyznach wskazuj\u0105, \u017ce aktywno\u015b\u0107 oksydazy ceruloplazminy (uczestnicz\u0105ca w transporcie miedzi) mo\u017ce by\u0107 os\u0142abiona przez stosunkowo wysokie dawki uzupe\u0142niaj\u0105cej witaminy C. W jednym badaniu suplementacja witaminy C w dawce 1500 mg\/dob\u0119 przez dwa miesi\u0105ce spowodowa\u0142a znaczny spadek aktywno\u015b\u0107 oksydazy ceruloplazminy [93]. Podobne wnioski otrzymano w innym badaniu, w kt\u00f3rym zastosowano suplementy witaminy C w dawce 605 mg\/dob\u0119 przez trzy tygodnie, chocia\u017c wch\u0142anianie miedzi nie spada\u0142o [94]. Taki mechanizm m\u00f3g\u0142by by\u0107 po\u015bredni\u0105 przyczyn\u0105 negatywnego wp\u0142ywu sk\u0142adnik\u00f3w wzgl\u0119dem siebie, jednak \u017cadne z tych bada\u0144 nie wykaza\u0142o, \u017ce suplementacja witaminy C wp\u0142ywa niekorzystnie na st\u0119\u017cenie miedzi w organizmie.\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja witamina B3 &#8211; cynk<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Suplementacja B3 w diecie poprawia wychwyt cynku, dzia\u0142a jako przeciwutleniacz wraz z cynkiem i powoduje ochron\u0119 w\u0105troby przed uszkodzeniem. Wyniki sugeruj\u0105, \u017ce suplementacja witamin\u0105 B3 mo\u017ce mie\u0107 potencja\u0142 terapeutyczny w leczeniu powik\u0142a\u0144 zwi\u0105zanych z niedoborem cynku i utleniaj\u0105cego uszkodzenia w\u0105troby [95]. Badania te jednak zosta\u0142y przeprowadzone na szczurach, co w odniesieniu do ludzi mo\u017ce nie wywo\u0142ywa\u0107 takiego efektu. Dlatego potrzeba bada\u0144 klinicznych, aby m\u00f3c realnie interpretowa\u0107 zwi\u0105zek pomi\u0119dzy tymi sk\u0142adnikami.\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja selen &#8211; jod<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Odpowiedni poziom jodu i selenu jest niezb\u0119dny do metabolizmu hormonu tarczycy. Selen jest wymagany dla enzymu, kt\u00f3ry dejodyzuje T4, aby przekszta\u0142ci\u0107 go w form\u0119 aktywn\u0105, T3. R\u00f3wnoczesne niedobory jodu i selenu mog\u0105 powodowa\u0107 efekt r\u00f3wnowa\u017cenia w celu utrzymania i normalizacji poziom\u00f3w T4. Zwi\u0119kszona suplementacja jodem (440-590 \u00b5g) mo\u017ce mie\u0107 negatywny wp\u0142yw na metabolizm selenu i\/lub status selenu u dzieci. S\u0105 to jednak dawki, kt\u00f3re w praktyce bardzo rzadko s\u0105 stosowane [96].<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Na koniec wspomnimy jeszcze o kilku interakcjach, w kt\u00f3rych znale\u017ali\u015bmy par\u0119 wzmianek, jednak naprawd\u0119 bardzo trudno jest doszuka\u0107 si\u0119 bada\u0144, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby to dzia\u0142anie:\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja witamina B1 &#8211; witamina B6<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Witamina B6 mo\u017ce hamowa\u0107 biosyntez\u0119 tiaminy [97] &#8211; nie przeprowadzono bada\u0144 klinicznych, aby potwierdzi\u0107 czy taka zale\u017cno\u015b\u0107 b\u0119dzie wyst\u0119powa\u0142a w organizmie cz\u0142owieka, a dodatkowo badanie zosta\u0142o analizowane jeszcze w latach \u201860.<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja witamina B1 &#8211; wap\u0144<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Niedob\u00f3r wapnia wzmacnia konsekwencje niedoboru B1 [98] &#8211; badania przeprowadzone na szczurach bez potwierdzenia wp\u0142ywu u ludzi.<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja witamina B2 &#8211; wap\u0144<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Wap\u0144 mo\u017ce tworzy\u0107 chelat z ryboflawin\u0105, zmniejszaj\u0105c wch\u0142anianie ryboflawiny [99] &#8211; ta sama sytuacja jak w przypadku tiaminy (witaminy B1).<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja witamina B1 i magnez<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Magnez jest niezb\u0119dny do konwersji enzym\u00f3w zale\u017cnych od tiaminy. Uzupe\u0142nienie niedoboru tiaminy mo\u017ce nie wyst\u0105pi\u0107, je\u015bli niedob\u00f3r magnezu nie jest jednocze\u015bnie stosowany [100] &#8211; tu badania zosta\u0142y prowadzone w obecno\u015bci pierwiastka toksycznego (o\u0142owiu).\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja witamina B5 &#8211; mied\u017a<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Mied\u017a obni\u017ca poziom witaminy B5 [101] &#8211; badanie nie odnosi\u0142o si\u0119 do ludzi.<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:heading {\"level\":3} --><\/p>\n<h3><strong>Interakcja witamina B5 &#8211; witamina B7<\/strong><\/h3>\n<p><!-- \/wp:heading --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Du\u017ce dawki kwasu pantotenowego (witamina B5) mog\u0105 konkurowa\u0107 z biotyn\u0105 o wch\u0142anianie jelitowe i kom\u00f3rkowe przez transporter multiwitaminowy zale\u017cny od sodu [102] &#8211; w tym badaniu celem nie by\u0142a ocena interakcji pomi\u0119dzy sk\u0142adnikami a wp\u0142ywem kwasu pantotenowego na dystrybucj\u0119 leku.\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Dobrze jak nie za dobrze&#8230;<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Podsumowuj\u0105c, nie da si\u0119 ukry\u0107, \u017ce interakcje mi\u0119dzy sk\u0142adnikami istniej\u0105, jednak nie tylko w negatywnym tego s\u0142owa znaczeniu. Jest wiele sk\u0142adnik\u00f3w, kt\u00f3re bez swojej pary nie s\u0105 w stanie przynie\u015b\u0107 oczekiwanych korzy\u015bci dla naszego organizmu. Oczywi\u015bcie s\u0105 przypadki, w kt\u00f3rych dochodzi do obni\u017cenia biodost\u0119pno\u015bci danego substancji, jednak zastosowanie odpowiedniej proporcji lub formy sk\u0142adnika zwi\u0119kszaj\u0105cej przyswajalno\u015b\u0107 cz\u0119sto niweluje ten efekt. Nale\u017cy jednak pami\u0119ta\u0107, \u017ce nadmiar poszczeg\u00f3lnych sk\u0142adnik\u00f3w od\u017cywczych, podobnie jak ich niedob\u00f3r mo\u017ce by\u0107 niebezpieczny. Stosuj\u0105c suplementy powinni\u015bmy zdawa\u0107 sobie spraw\u0119, \u017ce multiwitaminy z d\u0142ug\u0105 list\u0105 sk\u0142adnik\u00f3w nie zawsze s\u0105 lepsze i \u017ce przy normalnej diecie wiele sk\u0142adnik\u00f3w multiwitaminowych mo\u017ce nie by\u0107 koniecznych. Najlepszy spos\u00f3b? Okre\u015bl konkretne braki, je\u015bli istniej\u0105, i wybierz odpowiedni\u0105 suplementacj\u0119, aby uzupe\u0142ni\u0107 te braki w spos\u00f3b celowany. Dlatego wa\u017cne jest dopasowanie odpowiedniego suplementu, kt\u00f3ry b\u0119dzie szyty na miar\u0119 w\u0142a\u015bnie dla Ciebie \ud83d\ude09<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:paragraph --><\/p>\n<p>Pi\u015bmiennictwo\u00a0<\/p>\n<p><!-- \/wp:paragraph --> <!-- wp:list {\"ordered\":true} --><\/p>\n<ol>\n<li><a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/30375305\">Lentjes MAH: The balance between food and dietary supplements in the general population. Proc Nutr Soc. 2019 Feb;78(1):97-109.<\/a><\/li>\n<li>Raport Badawczy: Polacy a suplementy diety. Agencji Bada\u0144 Rynku i Opinii SW Research 2017.\u00a0\u00a0<\/li>\n<li>Griffin P.: The Textbook of Pharmaceutical Medicine (6th ed.). Jersey: BMJ Books. ISBN 978-1-4051-8035-1.<\/li>\n<li>Allen L.H.: Calcium Bioavilability and absorption: a review., Am. J. Clin. Nutr, 1982, 35: 783-808 <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/7041607\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/7041607<\/a><\/li>\n<li>Puzanowska-Tarasiewicz H., Ku\u017amicka L., Tarasiewicz M.: Funkcje biologiczne wybranych pierwiastk\u00f3w. III. Cynk \u2013 sk\u0142adnik i aktywator enzym\u00f3w. Pol. Merk. Lek. 2009, 27(161): 419\u2013422.<\/li>\n<li>Tripathy S., Dhaduk J., Kapadiya S.: Interrelationship of Micronutrients: Antagonism and Synergism; Int. J. Pure App. Biosci. 5 (6): 208-214 (2017)<\/li>\n<li>Erik Roj Larsen, Leif Mosekilde\u00a0 Anders Foldspang: Vitamin D and Calcium Supplementation Prevents Osteoporotic Fractures in Elderly Community Dwelling Residents: A Pragmatic Population\u2010Based 3\u2010Year Intervention Study. Journal of Bone and Mineral Research Volume 19, Issue 3 <a href=\"https:\/\/www.researchgate.net\/publication\/8659644_Vitamin_D_and_Calcium_Supplementation_Prevents_Osteoporotic_Fractures_in_Elderly_Community_Dwelling_Residents_A_Pragmatic_Population-Based_3-Year_Intervention_Study\">https:\/\/www.researchgate.net\/publication\/8659644_Vitamin_D_and_Calcium_Supplementation_Prevents_Osteoporotic_Fractures_in_Elderly_Community_Dwelling_Residents_A_Pragmatic_Population-Based_3-Year_Intervention_Study<\/a><\/li>\n<li>Heaney RP: Vitamin D and calcium interactions: functional outcomes. Am J Clin Nutr. 2008 Aug;88(2):541-544. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/18689398\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/18689398<\/a><\/li>\n<li>Farzad Shidfar, Seyedeh Neda Mousavi, Hamid lorvand Amiri: Reduction of Some Atherogenic Indices in Patients with Non-Alcoholic Fatty Liver by Vitamin D and Calcium Co-Supplementation: A Double Blind Randomized Controlled Clinical Trial. Iran J Pharm Res. 2019 Winter; 18(1): 496\u2013505. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pmc\/articles\/PMC6487410\/\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pmc\/articles\/PMC6487410\/<\/a><\/li>\n<li>Safi U. Khan, Muhammad U. Khan, Haris Riaz: Effects of Nutritional Supplements and Dietary Interventions on Cardiovascular Outcomes: An Umbrella Review and Evidence Map. Ann Intern Med. 2019 Jul 9. <a href=\"https:\/\/annals.org\/aim\/article-abstract\/2737825\/effects-nutritional-supplements-dietary-interventions-cardiovascular-outcomes-umbrella-review-evidence?utm_campaign=Kresser+Institute&amp;utm_source=hs_email&amp;utm_medium=email&amp;utm_content=75299415&amp;_hsenc=p2ANqtz-_ooEuy5JgUEmO4AuFoq5Y-j7nTSIWsDzxtFPqMXsr2usYLyixrG98ByPX9XJ0-ooR8buQQYsFLEusvvblv-w0jxmqimKZdfjB4y3GEIYUui0AcGeQ&amp;_hsmi=75299415\">https:\/\/annals.org\/aim\/article-abstract\/2737825\/effects-nutritional-supplements-dietary-interventions-cardiovascular-outcomes-umbrella-review-evidence?utm_campaign=Kresser+Institute&amp;utm_source=hs_email&amp;utm_medium=email&amp;utm_content=75299415&amp;_hsenc=p2ANqtz-_ooEuy5JgUEmO4AuFoq5Y-j7nTSIWsDzxtFPqMXsr2usYLyixrG98ByPX9XJ0-ooR8buQQYsFLEusvvblv-w0jxmqimKZdfjB4y3GEIYUui0AcGeQ&amp;_hsmi=75299415<\/a><\/li>\n<li>Abajo F., Rodr\u00edguez-Mart\u00edn S., Rodr\u00edguez-Miguel A., Gil M.: Risk of Ischemic Stroke Associated With Calcium Supplements With or Without Vitamin D: A Nested Case-Control Study. J Am Heart Assoc. 2017 May 18;6(5). <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/28522672\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/28522672<\/a><\/li>\n<li>Anne Marie Uwitonze, Mohammed S. Razzaque: Role of Magnesium in Vitamin D Activation and Function. The Journal of the American Osteopathic Association, March 2018, Vol. 118, 181-189 <a href=\"https:\/\/jaoa.org\/article.aspx?articleid=2673882\">https:\/\/jaoa.org\/article.aspx?articleid=2673882<\/a><\/li>\n<li>Al-Daghri NM, Alkharfy KM, Khan N, et al. Vitamin D supplementation and serum levels of magnesium and selenium in type 2 diabetes mellitus patients: gender dimorphic changes. Int J Vitam Nutr Res. 2014;84(1-2):27-34. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/25835233\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/25835233<\/a><\/li>\n<li>Rosanoff A., Dai Q., Shapses SA.: Essential Nutrient Interactions: Does Low or Suboptimal Magnesium Status Interact with Vitamin D and\/or Calcium Status? Adv Nutr. 2016 Jan 15;7(1):25-43. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/26773013\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/26773013<\/a><\/li>\n<li>Ciborowska H, Rudnicka A. Dietetyka. \u017bywienie zdrowego i chorego cz\u0142owieka. Wyd. Lek. PZWL, Warszawa 2000.<\/li>\n<li>FoodData Central Search,\u00a0 <a href=\"https:\/\/www.usda.gov\/\">U.S. DEPARTMENT OF AGRICULTURE<\/a> <a href=\"https:\/\/fdc.nal.usda.gov\/fdc-app.html#\/?query=ndbNumber:5009\">https:\/\/fdc.nal.usda.gov\/fdc-app.html#\/?query=ndbNumber:5009<\/a>\u00a0<\/li>\n<li>Lane DJ, Richardson DR: The active role of vitamin C in mammalian iron metabolism: much more than just enhanced iron absorption! Free Radic Biol Med. 2014 Oct;75:69-83 <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/25048971\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/25048971<\/a><\/li>\n<li>William Simonson: Should vitamin C routinely be given with oral iron supplements? Geriatric Nursing 40 (2019) 327-328. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/31103326\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/31103326<\/a><\/li>\n<li>Tanjim Sultana, Maria V. DeVita, Michael F. Michelis: Oral vitamin C supplementation reduces erythropoietin requirement in hemodialysis patients with functional iron deficiency. Int Urol Nephrol (2016) 48:1519\u20131524 <a href=\"https:\/\/europepmc.org\/abstract\/med\/27170339\">https:\/\/europepmc.org\/abstract\/med\/27170339<\/a><\/li>\n<li>Hurrell R., Egli I.: Iron bioavailability and dietary reference values. Am J Clin Nutr. 2010 May;91(5):1461-1467. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/20200263\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/20200263<\/a><\/li>\n<li>Layrisse M., Garc\u00eda-Casal MN., Solano L.: New property of vitamin A and beta-carotene on human iron absorption: effect on phytate and polyphenols as inhibitors of iron absorption. Arch Latinoam Nutr. 2000 Sep;50(3):243-8. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/11347293\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/11347293<\/a><\/li>\n<li><a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/?term=Al-Mekhlafi%20HM%5BAuthor%5D&amp;cauthor=true&amp;cauthor_uid=24384995\">Hesham M. Al-Mekhlafi<\/a>: Effects of Vitamin A Supplementation on Iron Status Indices and Iron Deficiency Anaemia: A Randomized Controlled Trial Nutrients. 2014 Jan; 6(1): 190\u2013206. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pmc\/articles\/PMC3916855\/\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pmc\/articles\/PMC3916855\/<\/a><\/li>\n<li>Jung K-I, Ock SM, Chung JH, Song CH. Associations of Serum Ca and Mg Levels with Mental Health in Adult Women Without Psychiatric Disorders. Biol Trace Elem Res. 2010; 133: 153. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/19543697\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/19543697<\/a><\/li>\n<li>Verster JC, Palagini L, Mackus M, van de Loo AJ, Garssen J, Roth T. Insomnia and stress: associations with mental resilience and mood, Sleep. 2018; A162: <a href=\"https:\/\/academic.oup.com\/sleep\/article\/41\/suppl_1\/A162\/4988465\">https:\/\/academic.oup.com\/sleep\/article\/41\/suppl_1\/A162\/4988465<\/a><\/li>\n<li>Abbasi B, Kimiagar M, Sadeghniiat K, Shirazi MM, Hedayati M, Rashidkhani B. The effect of magnesium supplementation on primary insomnia in elderly: A double-blind placebo-controlled clinical trial.J Res Med Sci. 2012 Dec;17(12):1161-9. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/23853635\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/23853635<\/a><\/li>\n<li>McCarty MF. High-dose pyridoxine as an \u2019anti-stress\u2019 strategy. Med Hypotheses. 2000; 54: 803\u2013807. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/10859691\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/10859691<\/a><\/li>\n<li>Etienne PouteauI D.,, Marmar Kabir-Ahmadi, Lionel Noah: Superiority of magnesium and vitamin B6 over magnesium alone on severe stress in healthy adults with low magnesemia: A randomized, single-blind clinical trial. PLOS December 18, 2018. <a href=\"https:\/\/journals.plos.org\/plosone\/article?id=10.1371\/journal.pone.0208454\">https:\/\/journals.plos.org\/plosone\/article?id=10.1371\/journal.pone.0208454<\/a><\/li>\n<li>Miros\u0142aw Jarosz [red. nauk.]. Normy \u017cywienia dla populacji polskiej. Instytut \u017bywno\u015bci i \u017bywienia, Warszawa 2017<\/li>\n<li>Kennedy D.: B-Vitamins and the Brain: Mechanisms, Dose and Efficacy&#8211;A Review. Nutrients. 2016 Jan 27; 8(2):68. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/26828517\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/26828517<\/a><\/li>\n<li>Catherine F Hughes, Mary Ward, Leane Hoey and Helene McNulty: Vitamin B12 and ageing: current issues and interaction with folate. Annals of Clinical Biochemistry 50(4) 315\u2013329 <a href=\"https:\/\/journals.sagepub.com\/doi\/full\/10.1177\/0004563212473279\">https:\/\/journals.sagepub.com\/doi\/full\/10.1177\/0004563212473279<\/a><\/li>\n<li>Naurath HJ1, Riezler R, P\u00fctter S, Ubbink JB. Does a single vitamin B-supplementation induce functional vitamin B-deficiency? Clin Chem Lab Med. 2001 Aug;39(8):768-71. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/11592449\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/11592449<\/a><\/li>\n<li>VITAMIN B12: IMPORTANT NUTRIENT COMBINATIONS [<a href=\"https:\/\/www.b12-vitamin.com\/combinations\/\">https:\/\/www.b12-vitamin.com\/combinations\/<\/a> data wej\u015bcia 22.08.2019] na podstawie\u00a0 E.R. Stadtman, P. Overath, H. Eggerer, F. Lynen, The role of biotin and vitamin B12 coenzyme in propionate metabolism, Biochemical and Biophysical Research Communications, Volume 2, Issue 1, January 1960, Pages 1-7, ISSN 0006-291X,\u00a0<\/li>\n<li>Verlinde PH, Oey I, Hendrickx ME, Van Loey AM, Temme EH. L-ascorbic acid improves the serum folate response to an oral dose of [6S]-5-methyltetrahydrofolic acid in healthy men. Eur J Clin Nutr. 2008;62(10):1224-1230. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/17622258\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/17622258<\/a><\/li>\n<li>Jacob RA, Otradovec CL, Russell RM, Munro HN, Hartz SC, McGandy RB, Morrow FD, Sadowski JA. Vitamin C status and nutrient interactions in a healthy elderly population. Am J Clin Nutr. 1988;48(6):1436\u201342. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/3202092\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/3202092<\/a><\/li>\n<li>Gumprecht J, D\u0142ugaszek M, Niemczyk A et al. Is it necessary to be afraid of vitamin B12 deficiency during metformin treatment? Clin Diabetol 2016; 5, 6: 195\u2013198. <a href=\"https:\/\/journals.viamedica.pl\/clinical_diabetology\/article\/view\/49575\">https:\/\/journals.viamedica.pl\/clinical_diabetology\/article\/view\/49575<\/a><\/li>\n<li>Bauman WA, Shaw S, Jayatilleke E, Spungen AM, Herbert V. Increased intake of calcium reverses vitamin B12 malabsorption induced by metformin. Diabetes Care. 2000 Sep;23(9):1227-31. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/10977010\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/10977010<\/a>\u00a0<\/li>\n<li>Powers H., Hill M., Mushtaq S: Correcting a marginal riboflavin deficiency improves hematologic status in young women in the United Kingdom (RIBOFEM). Am J Clin Nutr. 2011 Jun;93(6):1274-84. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/21525198\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/21525198<\/a><\/li>\n<li>Suprapto B, Widardo, Suhanantyo: Effect of low-dosage vitamin A and riboflavin on iron-folate supplementation in anaemic pregnant women. Asia Pac J Clin Nutr. 2002;11(4):263-7. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/12495257\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/12495257<\/a><\/li>\n<li>Ma A., Schouten E., Zhang F.: Retinol and riboflavin supplementation decreases the prevalence of anemia in Chinese pregnant women taking iron and folic Acid supplements. J Nutr. 2008 Oct;138(10):1946-50. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/18806105\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/18806105<\/a><\/li>\n<li>Leonard S. , Bruno R. , Ramakrishnan R.: Cigarette smoking increases human vitamin E requirements as estimated by plasma deuterium-labeled CEHC. Ann N Y Acad Sci. 2004 Dec;1031:357-60. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/15753169\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/15753169<\/a><\/li>\n<li>Bruno R., Leonard S., Atkinson J.: Faster plasma vitamin E disappearance in smokers is normalized by vitamin C supplementation. Free Radic Biol Med. 2006 Feb 15;40(4):689-97 <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/16458200\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/16458200<\/a><\/li>\n<li>Robert E. Beyer: The Role of Ascorbate in Antioxidant Protection of Biomembranes: Interaction with Vitamin E and Coenzyme Q. Journal of Bioenergetics and Biomembranes, Vol. 26, No. 4, 1994. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/7844109\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/7844109<\/a><\/li>\n<li>Fuhrman B1, Volkova N, Rosenblat M, Aviram M. Lycopene synergistically inhibits LDL oxidation in combination with vitamin E, glabridin, rosmarinic acid, carnosic acid, or garlic. Antioxid Redox Signal. 2000 Fall;2(3):491-506. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/11229363\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/11229363<\/a><\/li>\n<li>Karin Jacob Influence of lycopene and vitamin C from tomato juice on biomarkers of oxidative stress and inflammation. British Journal Of Nutrition 99(1):137-46 February 2008. <a href=\"https:\/\/www.researchgate.net\/publication\/6199008_Influence_of_lycopene_and_vitamin_C_from_tomato_juice_on_biomarkers_of_oxidative_stress_and_inflammation\">https:\/\/www.researchgate.net\/publication\/6199008_Influence_of_lycopene_and_vitamin_C_from_tomato_juice_on_biomarkers_of_oxidative_stress_and_inflammation<\/a><\/li>\n<li>Sherry A.Tanumihardjo: Lutein absorption is facilitated with cosupplementation of ascorbic acid in young adults. Journal of the American Dietetic Association Volume 105, Issue 1, January 2005, Pages 114-118 <a href=\"https:\/\/jandonline.org\/article\/S0002-8223(04)01660-8\/abstract\">https:\/\/jandonline.org\/article\/S0002-8223(04)01660-8\/abstract<\/a><\/li>\n<li>Robert E. Beyer: The Role of Ascorbate in Antioxidant Protection of Biomembranes: Interaction with Vitamin E and Coenzyme Q. Journal of Bioenergetics and Biomembranes, Vol. 26, No. 4, 1994. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/7844109\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/7844109<\/a><\/li>\n<li>Dawna Salter\u2010Venzon, Valentina Kazlova, Samantha Izzy Ford: Evidence for decreased interaction and improved carotenoid bioavailability by sequential delivery of a supplement. Food Sci Nutr. 2017 May; 5(3): 424\u2013433. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pmc\/articles\/PMC5448391\/\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pmc\/articles\/PMC5448391\/<\/a><\/li>\n<li>van den Berg H1. Effect of lutein on beta-carotene absorption and cleavage. Int J Vitam Nutr Res. 1998;68(6):360-5. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/9857262\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/9857262<\/a>\u00a0<\/li>\n<li>Corte-Real, J., Iddir, M., Soukoulis, C., Richling, E., Hoffmann, L., &amp; Bohn, T. (2016). Effect of divalent minerals on the bioaccessibility of pure carotenoids and on physical properties of gastro-intestinal fluids. Food Chem, 197, 546-553. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/26616987\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/26616987<\/a><\/li>\n<li>Borel, P., Desmarchelier, C., Dumont, U., Halimi, C., Lairon, D., Page, D., S\u00e9b\u00e9dio, J. L., Buisson, C., Buffi\u00e8re, C., &amp; R\u00e9mond, D. (2017). Dietary calcium impairs tomato lycopene bioavailability in healthy humans. Br J Nutr. 2016 Dec;116(12):2091-2096. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/28069089\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/28069089<\/a><\/li>\n<li>Ye Y, Li J, Yuan Z.: Effect of antioxidant vitamin supplementation on cardiovascular outcomes: a meta-analysis of randomized controlled trials. PLoS One. 2013;8(2). <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/23437244\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/23437244<\/a><\/li>\n<li>Hercberg S., Galan P., Preziosi P.: The SU.VI.MAX Study: a randomized, placebo-controlled trial of the health effects of antioxidant vitamins and minerals. Arch Intern Med. 2004 Nov 22;164(21):2335-42. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/15557412\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/15557412<\/a><\/li>\n<li>Waters D., Alderman E., Hsia J.: Effects of hormone replacement therapy and antioxidant vitamin supplements on coronary atherosclerosis in postmenopausal women: a randomized controlled trial. JAMA. 2002 Nov 20;288(19):2432-40. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/12435256\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/12435256<\/a><\/li>\n<li>Klein EA, Thompson IM Jr, Tangen CM, et al. Vitamin E and the risk of prostate cancer: the Selenium and Vitamin E Cancer Prevention Trial (SELECT). JAMA. 2011;306(14):1549\u20131556. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/21990298\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/21990298<\/a><\/li>\n<li>Goncalves A., Roi S., Nowicki M.: Fat-soluble vitamin intestinal absorption: absorption sites in the intestine and interactions for absorption. Food Chem. 2015 Apr 1;172:155-60. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/25442537\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/25442537<\/a><\/li>\n<li>Christian P1, West KP Jr.: Interactions between zinc and vitamin A: an update. Am J Clin Nutr. 1998 Aug;68(2 Suppl):435-441. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/9701158\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/9701158<\/a><\/li>\n<li>Christian P, Khatry SK, Yamini S, Stallings R, LeClerq SC, Shrestha SR, Pradhan EK, West KP, Jr. Zinc supplementation might potentiate the effect of vitamin A in restoring night vision in pregnant Nepalese women. Am J Clin Nutr 2001;73:1045\u20131051 <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/11382658\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/11382658<\/a><\/li>\n<li>Dijkhuizen MA, Wieringa FT, West CE, Muhilal. Zinc plus beta-carotene supplementation of pregnant women is superior to beta-carotene supplementation alone in improving vitamin A status in both mothers and infants. Am J Clin Nutr 2004;80:1299\u20131307. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/15531679\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/15531679<\/a><\/li>\n<li>Zimmermann, M.B., Wegm\u00fcller, R., Zeder, C., Chaouki, N. Torresani, T. (2004) The effects of vitamin A deficiency and vitamin A supplementation on thyroid function in goitrous children. J. Clin. Endocrinol. Metab. 89, 5441\u20135447. <a href=\"https:\/\/academic.oup.com\/jcem\/article\/89\/11\/5441\/2844339\">https:\/\/academic.oup.com\/jcem\/article\/89\/11\/5441\/2844339<\/a><\/li>\n<li>Salma Mahmoodianfard, Mohammad Reza Vafa: Effects of Zinc and Selenium Supplementation on Thyroid Function in Overweight and Obese Hypothyroid Female Patients: A Randomized Double-Blind Controlled Trial. Journal of the American College of Nutrition, Vol. 0, No. 0, 1\u20139 (2015) <a href=\"https:\/\/www.researchgate.net\/publication\/273470505_Effects_of_Zinc_and_Selenium_Supplementation_on_Thyroid_Function_in_Overweight_and_Obese_Hypothyroid_Female_Patients_A_Randomized_Double-Blind_Controlled_Trial\">https:\/\/www.researchgate.net\/publication\/273470505_Effects_of_Zinc_and_Selenium_Supplementation_on_Thyroid_Function_in_Overweight_and_Obese_Hypothyroid_Female_Patients_A_Randomized_Double-Blind_Controlled_Trial<\/a><\/li>\n<li>Zimmermann M.: The influence of iron status on iodine utilization and thyroid function. Annu Rev Nutr. 2006;26:367-89. <a href=\"http:\/\/ign.org\/cm_data\/2006_Zimmermann_Influence_of_iron_status_on_iodine_utilization_and_thyroid_function_ARevNutr.pdf\">http:\/\/ign.org\/cm_data\/2006_Zimmermann_Influence_of_iron_status_on_iodine_utilization_and_thyroid_function_ARevNutr.pdf<\/a><\/li>\n<li>Hess S.: The impact of common micronutrient deficiencies on iodine and thyroid metabolism: the evidence from human studies. Best Pract Res Clin Endocrinol Metab. 2010 Feb;24(1):117-32. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/20172476\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/20172476<\/a><\/li>\n<li>Hess S., Zimmermann M., Adou P.: Treatment of iron deficiency in goitrous children improves the efficacy of iodized salt in C\u00f4te d&#8217;Ivoire. Am J Clin Nutr. 2002 Apr;75(4):743-8. <a href=\"https:\/\/www.researchgate.net\/publication\/11447416_Treatment_of_iron_deficiency_in_goitrous_children_improves_the_efficacy_of_iodized_salt_in_Cote_d'Ivoire\">https:\/\/www.researchgate.net\/publication\/11447416_Treatment_of_iron_deficiency_in_goitrous_children_improves_the_efficacy_of_iodized_salt_in_Cote_d&#8217;Ivoire<\/a><\/li>\n<li>Herbert V, Jacob E. Destruction of Vitamin B12 by Ascorbic Acid. JAMA. 1974;230(2):241-242.<a href=\"https:\/\/jamanetwork.com\/journals\/jama\/article-abstract\/357414\">https:\/\/jamanetwork.com\/journals\/jama\/article-abstract\/357414<\/a><\/li>\n<li>Frost DV et al L. Differential stability of various analogs of cobalamin to vitamin C. Science. 1952 Aug 1;116(3005):119-21. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/14950202\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/14950202<\/a><\/li>\n<li>Hastings H. Hutchins, Patricia J. Cravioto, Thomas J. Macek, A Comparison of the Stability of Cyanocobalamin and Its Analogs in Ascorbate Solution. Journal of the American Pharmaceutical Association (Scientific ed.), Volume 45, Issue 12, 1956, Pages 806-808, ISSN 0095-9553 <a href=\"https:\/\/www.sciencedirect.com\/science\/article\/pii\/S009595531534097X\">https:\/\/www.sciencedirect.com\/science\/article\/pii\/S009595531534097X<\/a><\/li>\n<li>Ahmad I, Qadeer K, Zahid S, Sheraz MA, Ismail T, Hussain W, Ansari IA. Effect of ascorbic acid on the degradation of cyanocobalamin and hydroxocobalamin in aqueous solution: a kinetic study. AAPS PharmSciTech. 2014 Oct;15(5):1324-33. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/24920523\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/24920523<\/a><\/li>\n<li>Hogenkamp H.: The interaction between vitamin B12 and vitamin C. Am J Clin Nutr. 1980 Jan;33(1):1-3. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/7355772\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/7355772<\/a><\/li>\n<li>Arredondo M., Mart\u00ednez R., N\u00fa\u00f1ez M.: Inhibition of iron and copper uptake by iron, copper and zinc. Biol Res. 2006;39(1):95-102. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/16629169\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/16629169<\/a>\u00a0<\/li>\n<li>Thackeray E., Sanderson S., Fox J.: Hepatic iron overload or cirrhosis may occur in acquired copper deficiency and is likely mediated by hypoceruloplasminemia. J Clin Gastroenterol. 2011 Feb;45(2):153-8. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/20502350\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/20502350<\/a><\/li>\n<li>Videt-Gibou D., Belliard S., Bardou-Jacquet E.: Iron excess treatable by copper supplementation in acquired aceruloplasminemia: a new form of secondary human iron overload? Blood. 2009 Sep 10;114(11):2360-1.\u00a0 <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/19745082\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/19745082<\/a><\/li>\n<li>Kelkitli E., Ozturk N., Aslan N.: Serum zinc levels in patients with iron deficiency anemia and its association with symptoms of iron deficiency anemia. Ann Hematol. 2016 Apr;95(5):751-6. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/26931116\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/26931116<\/a><\/li>\n<li>Whittaker P.: Iron and zinc interactions in humans. Am J Clin Nutr. 1998 Aug;68(2 Suppl):442-446. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/9701159\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/9701159<\/a><\/li>\n<li>J.M. P\u00e9r\u00e8s, F. Bureau, D. Neuville, P. Arhan, D. Bougl\u00e9, Inhibition of zinc absorption by iron depends on their ratio, J. Trace Elem. Med. Biol. 15 (2001) 237\u2013241. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/11846013\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/11846013<\/a><\/li>\n<li>Harris S.: The effect of calcium consumption on iron absorption and iron status. Nutr Clin Care. 2002 Sep-Oct;5(5):231-5. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/12455225\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/12455225<\/a><\/li>\n<li>Gleerup, A., Rossander-Hulthen, L. and Hallberg, L. (1993) Duration of the inhibitory effect of calcium on non-haem iron absorption in man. Eur. J. Clin. Nutr. 47, 875. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/8156984\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/8156984<\/a><\/li>\n<li>Reddy MB, Cook JD. Effect of calcium intake on nonheme-iron absorption from a complete diet. Am J Clin Nutr. 1997;65:1820\u20131825 <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/9174478\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/9174478<\/a><\/li>\n<li>Cook, J.D., Dassenko, S.A. and Whittaker, P. (1991) Calcium supplementation: effect on iron absorption. Am. J. Clin. Nutr. 53, 106. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/1984334\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/1984334<\/a><\/li>\n<li>Van Biervliet S, Ku\u00a8ry S, De Bruyne R, et al. Clinical zinc deficiency as early presentation of Wilson disease. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2015;60:457\u20139 <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/25825851\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/25825851<\/a><\/li>\n<li>Raffaele Iorio and Giusy Ranucci Wilson Disease: A Matter of Copper, But Also of Zinc. JPGN Volume 60, Number 4, April 2015. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/25611032\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/25611032<\/a><\/li>\n<li><a href=\"http:\/\/www.susanmacfarlanenutrition.com\/understanding-nutrient-ratios-zinccopper\/\">www.susanmacfarlanenutrition.com\/understanding-nutrient-ratios-zinccopper\/<\/a> [data wej\u015bcia 22.08.2019].\u00a0<\/li>\n<li>Osredkar J, Sustar N. Copper and zinc, biological role and significant of copper\/zinc imbalance.\u00a0 J Clinic Toxicol. 2011; S3:001<a href=\"https:\/\/www.omicsonline.org\/copper-and-zinc-biological-role-and-significance-of-copper-zincimbalance-2161-0495.S3-001.php?aid=3055\">https:\/\/www.omicsonline.org\/copper-and-zinc-biological-role-and-significance-of-copper-zincimbalance-2161-0495.S3-001.php?aid=3055<\/a><\/li>\n<li>Dietary Reference Intakes for Vitamin A, Vitamin K, Arsenic, Boron, Chromium, Copper, Iodine, Iron, Manganese, Molybdenum, Nickel, Silicon, Vanadium, and Zinc (2001)Consensus Study Report. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/25057538\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/25057538<\/a><\/li>\n<li>Turnlund JR, Keyes WR. Dietary molybdenum: Effect on copper absorption, excretion, and status in young men. In: Roussel AM, ed. Trace Elements in Man and Animals. Vol 10. New York: Kluwer Academic Press.; 2000:951-953 <a href=\"https:\/\/www.sciencedirect.com\/science\/article\/pii\/S0271531705800399\">https:\/\/www.sciencedirect.com\/science\/article\/pii\/S0271531705800399<\/a><\/li>\n<li>Spencer H1, Norris C, Williams D.: Inhibitory effects of zinc on magnesium balance and magnesium absorption in man. J Am Coll Nutr. 1994 Oct;13(5):479-84. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/7836627\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/7836627<\/a><\/li>\n<li>Yu S., Beynen A.: The lowering effect of high copper intake on selenium retention in weanling rats depends on the selenium concentration of the diet. J Anim Physiol Anim Nutr (Berl). 2001 Feb;85(1-2):29-37. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/11686770\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/11686770<\/a><\/li>\n<li>Johnson PE, Lykken GI. Manganese and calcium absorption and balance in young women fed diets with varying amounts of manganese and calcium. J Trace Elem Exp Med. 1991;4:19-35. <a href=\"https:\/\/academic.oup.com\/ajcn\/article\/70\/1\/37\/4714825\">https:\/\/academic.oup.com\/ajcn\/article\/70\/1\/37\/4714825<\/a><\/li>\n<li>Bj\u00f8rklund G., Aaseth J., Skalny A.: Interactions of iron with manganese, zinc, chromium, and selenium as related to prophylaxis and treatment of iron deficiency. J Trace Elem Med Biol. 2017 May;41:41-53. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/28347462\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/28347462<\/a><\/li>\n<li>Lukaski H., Siders W., Penland J.: Chromium picolinate supplementation in women: effects on body weight, composition, and iron status. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/17291720\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/17291720<\/a><\/li>\n<li>Al-Daghri N., Alkharfy K., Khan N.: Vitamin D supplementation and serum levels of magnesium and selenium in type 2 diabetes mellitus patients: gender dimorphic changes. Int J Vitam Nutr Res. 2014;84(1-2):27-34. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/25835233\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/25835233<\/a><\/li>\n<li>Kies C. Bioavailability of manganese. In: Klimis-Tavantzis DL, ed. Manganese in health and disease. Boca Raton: CRC Press, Inc; 1994:39-58. <a href=\"https:\/\/lpi.oregonstate.edu\/mic\/minerals\/manganese\">https:\/\/lpi.oregonstate.edu\/mic\/minerals\/manganese<\/a><\/li>\n<li>Jun Ah Lee,\u00a0 Jin Soon Hwang, Il Tae Hwang, ong Ho Kim: Low Vitamin D Levels Are Associated with Both Iron Deficiency and Anemia in Children and Adolescents. Pediatric Hematology and Oncology 32(2) \u00b7December 2014. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/25551430\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/25551430<\/a><\/li>\n<li>Finley E., Cerklewski F.: Influence of ascorbic acid supplementation on copper status in young adult men. Am J Clin Nutr. 1983 Apr;37(4):553-6. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/6837490\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/6837490<\/a><\/li>\n<li>Jacob R., Skala J., Omaye S., Turnlund J.: Effect of varying ascorbic acid intakes on copper absorption and ceruloplasmin levels of young men. J Nutr. 1987 Dec;117(12):2109-15. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/3694287\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/3694287<\/a><\/li>\n<li>Rashmi S., Santosh G. Vaishali V. Agte: Dietary nicotinic acid supplementation improves hepatic zinc uptake and offers hepatoprotection against oxidative damage. British Journal of Nutrition (2011), 105, 1741\u20131749. <a href=\"https:\/\/www.cambridge.org\/core\/journals\/british-journal-of-nutrition\/article\/dietary-nicotinic-acid-supplementation-improves-hepatic-zinc-uptake-and-offers-hepatoprotection-against-oxidative-damage\/9D74C9569F29C909991AF47C7AFCE810\">https:\/\/www.cambridge.org\/core\/journals\/british-journal-of-nutrition\/article\/dietary-nicotinic-acid-supplementation-improves-hepatic-zinc-uptake-and-offers-hepatoprotection-against-oxidative-damage\/9D74C9569F29C909991AF47C7AFCE810<\/a>\u00a0<\/li>\n<li>Leos Pavlata, Sona Slos\u00e1rkov\u00e1, Petr Fleischer: Effects of increased iodine supply on the selenium status of kids. Vet. Med. \u2013 Czech, 50, 2005 (5): 186\u2013194 <a href=\"https:\/\/www.researchgate.net\/publication\/242702337_Effects_of_increased_iodine_supply_on_the_selenium_status_of_kids\">https:\/\/www.researchgate.net\/publication\/242702337_Effects_of_increased_iodine_supply_on_the_selenium_status_of_kids<\/a><\/li>\n<li>Lewin L., Brown G.: The biosynthesis of thiamine. IV. Inhibition by vitamin B6 compound. Arch Biochem Biophys. 1963 May;101:197-203. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/13930317\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/13930317<\/a><\/li>\n<li>Lonsdale D: A review of the biochemistry, metabolism and clinical benefits of thiamin(e) and its derivatives. Evid Based Complement Alternat Med. 2006 Mar;3(1):49-59. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/16550223\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/16550223<\/a><\/li>\n<li>Alan Gaby: Nutritional Medicine. Glob Adv Health Med. 2013 Jan; 2(1): 80 <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pmc\/articles\/PMC3833583\/\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pmc\/articles\/PMC3833583\/<\/a><\/li>\n<li>J. I. Anetor O. A. AjoseJ. A. Adebiyi: Decreased thiamine and magnesium levels in the potentiation of the neurotoxicity of lead in occupational lead exposure. Biological Trace Element Research April 2007, Volume 116, Issue 1, pp 43\u201351 <a href=\"https:\/\/link.springer.com\/article\/10.1007\/BF02685917\">https:\/\/link.springer.com\/article\/10.1007\/BF02685917<\/a><\/li>\n<li>Eva A. Latymer, Marie E. Coates: The effects of high dietary supplements of copper sulphate on pantothenic acid metabolism in the chick. Published in The British journal of nutrition 1981. <a href=\"https:\/\/www.semanticscholar.org\/paper\/The-effects-of-high-dietary-supplements-of-copper-Latymer-Coates\/5d3315358138aed4b43947c805abcdc140d95214\">https:\/\/www.semanticscholar.org\/paper\/The-effects-of-high-dietary-supplements-of-copper-Latymer-Coates\/5d3315358138aed4b43947c805abcdc140d95214<\/a><\/li>\n<li>Chirapu S., Rotter C., Miller EL.: High specificity in response of the sodium-dependent multivitamin transporter to derivatives of pantothenic acid. Curr Top Med Chem. 2013;13(7):837-42. <a href=\"https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/23578027\">https:\/\/www.ncbi.nlm.nih.gov\/pubmed\/23578027<\/a><\/li>\n<\/ol>\n<p><!-- \/wp:list --><\/p>[\/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=&#8221;Po jakim czasie poczuj\u0119 popraw\u0119 samopoczucia?&#8221; _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221; open=&#8221;off&#8221;]<p data-pm-slice=\"1 1 []\">Poprawa samopoczucia to kwestia bardzo indywidualna, poniewa\u017c ka\u017cdy cz\u0142owiek jest inny, zaczynamy od r\u00f3\u017cnych poziom\u00f3w od\u017cywienia organizmu, mamy r\u00f3\u017cne tryby \u017cycia i r\u00f3\u017cne cele. Na obserwowalne efekty b\u0119dziemy czeka\u0107 od miesi\u0105ca do trzech miesi\u0119cy regularnej suplementacji.<\/p>\n<p>To jak szybko odczujesz rezultaty zale\u017cy w du\u017cym stopniu od:<\/p>\n<ul class=\"ak-ul\">\n<li>kondycji organizmu,<\/li>\n<li>rodzaju pracy,<\/li>\n<li>stosowanej diety,<\/li>\n<li>nawodnienia organizmu,<\/li>\n<li>aktywno\u015bci fizycznej,<\/li>\n<li>rodzaju chor\u00f3b je\u017celi takie wyst\u0119puj\u0105.<\/li>\n<\/ul>\n<p>Pierwsze efekty mog\u0105, ale nie musz\u0105 by\u0107 widoczne ju\u017c po pierwszym miesi\u0105cu stosowania.<\/p>\n<p>Jako pierwsze efekty stosowania sundose\u00b0 obserwujemy:<\/p>\n<ul class=\"ak-ul\">\n<li>zwi\u0119kszony poziom energii<\/li>\n<li>poprawa jako\u015bci snu<\/li>\n<li>zmniejszone problemy z budzeniem si\u0119 i wstawaniem z \u0142\u00f3\u017cka<\/li>\n<li>zmniejszone wypadanie w\u0142os\u00f3w<\/li>\n<li>poprawa stanu sk\u00f3ry i w\u0142os\u00f3w<\/li>\n<li>lepsza wydajno\u015b\u0107 i efekty w trakcie trening\u00f3w<\/li>\n<\/ul>[\/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=&#8221;Witaminy musz\u0105 by\u0107 zmetylowane, \u017ceby zapewni\u0107 odpowiedni\u0105 wch\u0142anialno\u015b\u0107 i dzia\u0142anie.&#8221; _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221; open=&#8221;off&#8221;]<p>Niestety nie mo\u017cemy si\u0119 zgodzi\u0107 z tym stwierdzeniem. Po pierwsze, metylacja dotyczy tylko witaminy B12 i kwasu foliowego a nie wszystkich witamin. Po drugie, forma zmetylowana jest potrzebna osobom, kt\u00f3re maj\u0105 mutacj\u0119 w genie MTHFR i nie metabolizuj\u0105 prawid\u0142owo kwasu foliowego, a takich os\u00f3b jest w Polsce oko\u0142o\u00a010%. Po\u00a0trzecie, to czy witamina jest zmetylowana czy nie, nie wp\u0142ywa na jej wch\u0142anialno\u015b\u0107, tylko na dzia\u0142anie biochemiczne.<\/p>\n<p>W sundose\u00b0 korzystamy ze wszystkich najlepiej przyswajalnych form substancji i ka\u017cda osoba, kt\u00f3ra kupuje sundose\u00b0 mo\u017ce mie\u0107 pewno\u015b\u0107, \u017ce jej produkt ma najlepsz\u0105 mo\u017cliw\u0105 biodost\u0119pno\u015b\u0107. Nie musisz si\u0119 zastanawia\u0107 nad tym szukaj\u0105c suplement\u00f3w w tradycyjnym sklepie.<\/p>[\/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=&#8221;Naturalne substancje a syntetyczne &#8211; jak to jest z ich wch\u0142anianiem i dzia\u0142aniem?&#8221; _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221; open=&#8221;off&#8221;]<p><span style=\"font-weight: 400;\">Najcz\u0119\u015bciej m\u00f3wi si\u0119 o <strong>4 grupach zwi\u0105zk\u00f3w<\/strong>, kt\u00f3re r\u00f3\u017cni\u0105 si\u0119 od siebie stopniem wch\u0142anialno\u015bci:<br \/><\/span><\/p>\n<ol>\n<li style=\"font-weight: 400;\"><span style=\"font-weight: 400;\"><strong>Formy nieorganiczne<\/strong> (np. w\u0119glan wapnia)<\/span><\/li>\n<li style=\"font-weight: 400;\"><span style=\"font-weight: 400;\"><strong>Formy organiczne<\/strong> (np. cytrynian magnezu)<\/span><\/li>\n<li style=\"font-weight: 400;\"><span style=\"font-weight: 400;\"><strong>Chelaty<\/strong> (np. chelat magnezu)<\/span><\/li>\n<li style=\"font-weight: 400;\"><span style=\"font-weight: 400;\"><strong>Wyci\u0105gi ro\u015blinne<\/strong> (np. wyci\u0105g z aceroli)<\/span><\/li>\n<\/ol>\n<p><span style=\"font-weight: 400;\">W zale\u017cno\u015bci od tego, kt\u00f3r\u0105 substancj\u0119 por\u00f3wnujemy, wahania wch\u0142anialno\u015bci pomi\u0119dzy jej formami mog\u0105 by\u0107 r\u00f3\u017cne. W wi\u0119kszo\u015bci wypadk\u00f3w r\u00f3\u017cnice pomi\u0119dzy najlepsz\u0105 i najs\u0142absz\u0105 wch\u0142anialno\u015bci\u0105 nie przekraczaj\u0105 <strong>20-30%<\/strong>.<\/span><\/p>\n<p><span style=\"font-weight: 400;\">Pytanie jak jest z cen\u0105? Tutaj niestety rozbie\u017cno\u015bci bywaj\u0105 ogromne. Na przyk\u0142ad witamina C, pozyskiwana z ekologicznych upraw aceroli w Meksyku, mo\u017ce kosztowa\u0107 nawet <strong>1000 razy wi\u0119cej,<\/strong> <strong>ni\u017c ta, otrzymywana drog\u0105 chemicznej syntezy<\/strong>. <\/p>\n<p>Czy jest r\u00f3\u017cnica pomi\u0119dzy witamin\u0105 C naturaln\u0105, a witamin\u0105 C syntetyczn\u0105? Odpowied\u017a jest prosta &#8211; <strong>nie ma r\u00f3\u017cnicy<\/strong>, <strong>poniewa\u017c jest to ten sam zwi\u0105zek chemiczny<\/strong>. <\/span><\/p>\n<p><span style=\"font-weight: 400;\">Natomiast wyci\u0105gi ro\u015blinne zawieraj\u0105 dodatkowo polifenole oraz szereg innych substancji, kt\u00f3re maj\u0105 dzia\u0142anie zdrowotne.<\/span><\/p>[\/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=&#8221;Z\u0142a kondycja w\u0142os\u00f3w i paznokci &#8211; sk\u0105d si\u0119 bierze i jak jej przeciwdzia\u0142a\u0107?&#8221; _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221; open=&#8221;off&#8221;]<p><strong><span style=\"font-weight: 400;\">M\u00f3wi si\u0119, \u017ce w\u0142osy i paznokcie s\u0105 papierkiem lakmusowym dla zdrowia naszego organizmu. Gdy nasza dieta jest pe\u0142nowarto\u015bciowa i zr\u00f3\u017cnicowana, to odwdzi\u0119czaj\u0105 si\u0119 nam zdrowym i pi\u0119knym wygl\u0105dem. <\/p>\n<p>Sk\u0142adniki, kt\u00f3re maj\u0105 najwi\u0119kszy wp\u0142yw na stan w\u0142os\u00f3w i paznokci to \u017celazo, cynk, krzem, mangan, biotyna, a po\u015brednio jod i selen. Aby nasze w\u0142osy i paznokcie by\u0142y zdrowe i mocne, regularnie spo\u017cywajmy pokarmy bogate w te mikroelementy (np. szpinak, w\u0105tr\u00f3bka, pestki dyni, chleb razowy, otr\u0119by, ryby morskie) lub w\u0142\u0105czmy je do codziennej suplementacji. <\/span><\/strong><\/p>\n<p><strong><span style=\"font-weight: 400;\">By mie\u0107 pewno\u015b\u0107, \u017ce dostarczasz swojemu organizmowi wszystkich potrzebnych sk\u0142adnik\u00f3w, po uzupe\u0142nieniu wywiadu zdrowotnego sundose\u00b0 wybierz <\/span><\/strong><span style=\"font-weight: 400;\">dodatkowy cel &#8220;Sk\u00f3ra, w\u0142osy i paznokcie&#8221;<\/span><strong><span style=\"font-weight: 400;\">. W ten spos\u00f3b szczeg\u00f3lnie zadbasz o kondycj\u0119 w\u0142os\u00f3w i paznokci &#8211; poprawisz ich wygl\u0105d, zmniejszysz wypadanie i wzmocnisz p\u0142ytk\u0119 paznokciow\u0105.\u00a0<\/span> <\/strong><\/p>[\/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=&#8221;Z\u0142e samopoczucie i spadek energii w ci\u0105gu dnia &#8211; sk\u0105d si\u0119 bior\u0105 i jak im przeciwdzia\u0142a\u0107?&#8221; _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221; open=&#8221;off&#8221;]<p><strong><span style=\"font-weight: 400;\">Wysoki poziom energii i dobre samopoczucie w ci\u0105gu dnia zale\u017c\u0105 od wielu czynnik\u00f3w. Stres, przepracowanie, brak snu i z\u0142a dieta obci\u0105\u017caj\u0105 organizm, prowadz\u0105c do spadku energii, zm\u0119czenia, braku koncentracji i obni\u017cenia sprawno\u015bci intelektualnej.\u00a0<\/p>\n<p>Je\u015bli te problemy Ci\u0119 dotycz\u0105, spr\u00f3buj wzbogaci\u0107 swoj\u0105 diet\u0119 o mikroelementy, witaminy i wyci\u0105gi ro\u015blinne, kt\u00f3re dadz\u0105 Ci zastrzyk energii i wzmocni\u0105 odporno\u015b\u0107 psychiczn\u0105. Jakie to sk\u0142adniki? <\/p>\n<p>1. Mikroelementy: S\u00f3d, potas, wap\u0144, magnez, fosfor i cynk &#8211; to w\u0142a\u015bnie te pierwiastki pe\u0142ni\u0105 kluczow\u0105 rol\u0119 w regulacji metabolizmu i przemian energetycznych w naszym organizmie. Pomagaj\u0105 przezwyci\u0119\u017cy\u0107 zm\u0119czenie, os\u0142abienie i brak koncentracji. <\/p>\n<p>2. Witaminy z grupy B (zw\u0142aszcza kwas pantotenowy): \u0142agodz\u0105 napi\u0119cie nerwowe, zwi\u0119kszaj\u0105 sprawno\u015b\u0107 intelektualn\u0105 i pozytywnie wp\u0142ywaj\u0105 na nastr\u00f3j. <\/p>\n<p>3. Adaptogeny (ashwaganda, \u017ce\u0144-sze\u0144, L-teanina): dostarczaj\u0105 codzienn\u0105 dawk\u0119 energii, chroni\u0105 przed stresem oksydacyjnym, wspomagaj\u0105 koncentracj\u0119 i pami\u0119\u0107 &#8211; bez skutk\u00f3w ubocznych! <br \/><\/span><\/strong><\/p>[\/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=&#8221;Czy suplementy mog\u0105 zast\u0105pi\u0107 zdrowe jedzenie?&#8221; _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221; open=&#8221;off&#8221;]<p><strong><span style=\"font-weight: 400;\">\u0179aden suplement nie zast\u0105pi zdrowej i prawid\u0142owo zbilansowanej diety. Dba\u0142o\u015b\u0107 o diet\u0119 jest najwa\u017cniejszym czynnikiem, kt\u00f3ry chroni nas przed wyst\u0119powaniem niedobor\u00f3w w organizmie.<\/p>\n<p>Jednak w dobie \u017cywno\u015bci modyfikowanej i produkowanej masowo, nawet przy wzgl\u0119dnie zdrowym trybie \u017cycia coraz trudniej o bogat\u0105 w mikro- i makroelementy diet\u0119. Dodajmy do tego zabieganie, brak czasu na gotowanie i planowanie zbilansowanych posi\u0142k\u00f3w (a nieraz brak wiedzy co ten zbilansowany jad\u0142ospis naprawd\u0119 oznacza) &#8211; i przepis na niedobory gotowy. <\/span><\/strong><\/p>\n<p><strong><span style=\"font-weight: 400;\">Dlatego w\u0142a\u015bnie suplementacja staje si\u0119 coraz wa\u017cniejsza dla prawid\u0142owego funkcjonowania naszego organizmu. Pozwala uzupe\u0142ni\u0107 istotne niedobory i przywr\u00f3ci\u0107 organizm do stanu r\u00f3wnowagi &#8211; oczywi\u015bcie pod warunkiem, \u017ce dostarcza tych substancji, kt\u00f3rych faktycznie brak w naszej diecie. Przyjmowanie gotowych preparat\u00f3w, kt\u00f3re zawieraj\u0105 zb\u0119dne dla nas sk\u0142adniki mo\u017ce okaza\u0107 si\u0119 na d\u0142u\u017csz\u0105 met\u0119 nie tylko ma\u0142o skuteczne, ale wr\u0119cz szkodliwe.<\/span><\/strong><\/p>[\/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=&#8221;Jakie witaminy mog\u0105 powodowa\u0107 gro\u017ane nadmiary i jakie s\u0105 skutki tych nadmiar\u00f3w?&#8221; _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221; open=&#8221;off&#8221;]<p><span style=\"font-weight: 400;\">Witaminy, kt\u00f3re potencjalnie mog\u0105 by\u0107 niebezpieczne to te wszystkie, kt\u00f3re rozpuszczaj\u0105 si\u0119 w t\u0142uszczu czyli: A, D, E, K. W praktyce przedawkowanie witaminy D i K jest bardzo trudne, dlatego wi\u0119ksz\u0105 uwag\u0119 przywi\u0105zuje si\u0119 do witaminy A i E, kt\u00f3re du\u017co \u0142atwiej przedawkowa\u0107 nieodpowiedzialnie korzystaj\u0105c z suplement\u00f3w.<\/span><\/p>[\/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=&#8221;Czy spo\u017cywanie du\u017cych dawek witamin\/minera\u0142\u00f3w jest korzystne?&#8221; _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221; open=&#8221;off&#8221;]<p><span style=\"font-weight: 400;\">Podej\u015bcie &#8220;im wi\u0119cej, tym lepiej&#8221;, niestety najcz\u0119\u015bciej odbija si\u0119 konsekwencjami zdrowotnymi, wynikaj\u0105cymi z nadmiar\u00f3w poszczeg\u00f3lnych substancji. Najpowa\u017cniejsze komplikacje dotycz\u0105 witamin rozpuszczalnych w t\u0142uszczach, poniewa\u017c ich metabolizm przebiega przez w\u0105trob\u0119, kt\u00f3ra mo\u017ce zosta\u0107 uszkodzona przy przekroczeniu dawki bezpiecznej. Co wi\u0119cej, procesu utylizacji witamin rozpuszczalnych w t\u0142uszczach nie mo\u017cna przyspieszy\u0107.<\/span><\/p>[\/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=&#8221;M\u00f3wi si\u0119, \u017ce lek\u00f3w\/suplement\u00f3w nie nale\u017cy przyjmowa\u0107 razem, tylko osobno i o r\u00f3\u017cnych porach. Jakie mamy dane, kt\u00f3re uzasadniaj\u0105, \u017ce sundose\u00b0 to jedna dawka dziennie?&#8221; _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221; open=&#8221;off&#8221;]<p><strong><span style=\"font-weight: 400;\">Jest to urban legend. Nie ma bada\u0144 naukowych, kt\u00f3re jasno wskazywa\u0142yby, \u017ce przyjmowanie substancji od\u017cywczych w formie suplement\u00f3w w r\u00f3\u017cnych porach dnia daje istotnie lepsze rezultaty ni\u017c suplementacja jedn\u0105 dawk\u0105. Wynika to przede wszystkim z tego, \u017ce potencjalne zwi\u0119kszona wch\u0142anialno\u015b\u0107 dzi\u0119ki synergizmom czy antagonizmom mi\u0119dzy poszczeg\u00f3lnymi substancjami jest niwelowana przez znacz\u0105co spadaj\u0105cy compliance tzn. wdra\u017calno\u015b\u0107 rozpiski suplementacji w czasie. Ludzie po prostu, kiedy maj\u0105 przyjmowa\u0107 kilka tabletek w ci\u0105gu dnia (i nie zale\u017cy od tego ich \u017cycie) to z czasem trac\u0105 motywacj\u0119 i w efekcie wdra\u017calno\u015b\u0107 spada do kilkunastu procent. A to w prostej kalkulacji pokazuje, \u017ce lepiej przyjmowa\u0107 wszystkie substancje w jednej dawce konsekwentnie ka\u017cdego dnia, ni\u017c rozdziela\u0107 je na kilka dawek w ci\u0105gu dnia.<\/span><\/strong><\/p>[\/et_pb_accordion_item][\/et_pb_accordion][\/et_pb_column][\/et_pb_row][\/et_pb_section][et_pb_section fb_built=&#8221;1&#8243; module_class=&#8221;social&#8221; _builder_version=&#8221;4.16&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; background_color=&#8221;#e5efff&#8221; custom_margin=&#8221;||0px||false|false&#8221; custom_padding=&#8221;0px||0px||false|false&#8221; locked=&#8221;off&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221; da_is_popup=&#8221;off&#8221; da_exit_intent=&#8221;off&#8221; da_has_close=&#8221;on&#8221; da_alt_close=&#8221;off&#8221; da_dark_close=&#8221;off&#8221; da_not_modal=&#8221;on&#8221; da_is_singular=&#8221;off&#8221; da_with_loader=&#8221;off&#8221; da_has_shadow=&#8221;on&#8221; da_disable_devices=&#8221;off|off|off&#8221;][et_pb_row column_structure=&#8221;1_2,1_2&#8243; disabled_on=&#8221;off|on|on&#8221; module_class=&#8221;row-img&#8221; _builder_version=&#8221;4.16&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; custom_margin=&#8221;||0px||false|false&#8221; custom_padding=&#8221;0px||0px||false|false&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221;][et_pb_column type=&#8221;1_2&#8243; module_class=&#8221;col-sm-4&#8243; _builder_version=&#8221;4.16&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; pac_dcm_carousel_specific_module_num=&#8221;0&#8243; global_colors_info=&#8221;{}&#8221;][et_pb_image src=&#8221;https:\/\/sundose.com\/pl\/wp-content\/uploads\/sites\/4\/2022\/04\/community_D.jpg&#8221; title_text=&#8221;community_M&#8221; src_tablet=&#8221;https:\/\/sundose.com\/pl\/wp-content\/uploads\/sites\/4\/2022\/04\/community_T.jpg&#8221; src_phone=&#8221;https:\/\/sundose.com\/pl\/wp-content\/uploads\/sites\/4\/2022\/04\/community_M.jpg&#8221; src_last_edited=&#8221;on|tablet&#8221; _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221;][\/et_pb_image][\/et_pb_column][et_pb_column type=&#8221;1_2&#8243; _builder_version=&#8221;4.16&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; pac_dcm_carousel_specific_module_num=&#8221;0&#8243; global_colors_info=&#8221;{}&#8221;][\/et_pb_column][\/et_pb_row][et_pb_row column_structure=&#8221;1_2,1_2&#8243; use_custom_gutter=&#8221;on&#8221; make_equal=&#8221;on&#8221; _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; custom_margin=&#8221;0px||0px||false|false&#8221; custom_padding=&#8221;0px||0px||false|false&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221;][et_pb_column type=&#8221;1_2&#8243; module_class=&#8221;col-7  col-lg-4 col-sm-4&#8243; _builder_version=&#8221;4.16&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; pac_dcm_carousel_specific_module_num=&#8221;0&#8243; global_colors_info=&#8221;{}&#8221;][et_pb_text content_tablet=&#8221;<h3>Do\u0142\u0105cz do<br \/><span>spo\u0142eczno\u015bci<\/span><br \/><span class=%22circle%22>sundose<\/span><\/h3>&#8221; content_phone=&#8221;<h3>Do\u0142\u0105cz do<br \/><span>spo\u0142eczno\u015bci<\/span><br \/><span class=%22circle%22>sundose<\/span><\/h3>&#8221; content_last_edited=&#8221;on|desktop&#8221; _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; header_3_font=&#8221;Social Extended Medium||||||||&#8221; header_3_font_size=&#8221;64px&#8221; header_3_line_height=&#8221;72px&#8221; custom_margin=&#8221;||0px||false|false&#8221; custom_padding=&#8221;118px||0px||false|false&#8221; custom_padding_tablet=&#8221;40px||||false|false&#8221; custom_padding_phone=&#8221;64px||||false|false&#8221; custom_padding_last_edited=&#8221;on|tablet&#8221; header_3_font_size_tablet=&#8221;56px&#8221; header_3_font_size_phone=&#8221;56px&#8221; header_3_font_size_last_edited=&#8221;on|tablet&#8221; header_3_line_height_tablet=&#8221;64px&#8221; header_3_line_height_phone=&#8221;64px&#8221; header_3_line_height_last_edited=&#8221;on|tablet&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221;]<h3>Do\u0142\u0105cz do<br \/><span>spo\u0142eczno\u015bci<\/span><br \/><span class=\"circle\">sundose<\/span><\/h3>[\/et_pb_text][et_pb_text disabled_on=&#8221;on|on|on&#8221; _builder_version=&#8221;4.16&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; text_font_size=&#8221;18px&#8221; text_line_height=&#8221;28px&#8221; custom_padding=&#8221;56px||56px||false|false&#8221; custom_padding_tablet=&#8221;56px||56px||false|false&#8221; custom_padding_phone=&#8221;48px||48px||false|false&#8221; custom_padding_last_edited=&#8221;on|phone&#8221; disabled=&#8221;on&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221;]<p>Sundose is a first supplement working<br \/>at the cause of your problem.<\/p>[\/et_pb_text][et_pb_text content_tablet=&#8221;<p><a class=%22button-p fb%22 data-et-target-link=%22_blank%22 href=%22https:\/\/www.facebook.com\/sundose.io\/%22 rel=%22nofollow%22>Facebook<\/a><a class=%22button-p ml-2 in%22 data-et-target-link=%22_blank%22 href=%22https:\/\/www.instagram.com\/sundose.polska\/%22 rel=%22nofollow%22>Instagram<\/a><\/p>&#8221; content_phone=&#8221;<p><a class=%22button-p fb%22 data-et-target-link=%22_blank%22 href=%22https:\/\/www.facebook.com\/sundose.io\/%22 rel=%22nofollow%22>Facebook<\/a><\/p>\r\n<p><a class=%22button-p ml-2 in%22 data-et-target-link=%22_blank%22 href=%22https:\/\/www.instagram.com\/sundose.polska\/%22 rel=%22nofollow%22>Instagram<\/a><\/p>&#8221; content_last_edited=&#8221;on|phone&#8221; module_class=&#8221;logo-social&#8221; _builder_version=&#8221;4.16&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; custom_padding=&#8221;58px|0px|118px||false|false&#8221; custom_padding_tablet=&#8221;6px|54px|64px||false|false&#8221; custom_padding_phone=&#8221;46px|0px|64px||false|false&#8221; custom_padding_last_edited=&#8221;on|tablet&#8221; global_colors_info=&#8221;{}&#8221;]<p><a class=\"button-p fb\" target=\"_blank\" rel=\"nofollow noopener\" href=\"https:\/\/www.facebook.com\/sundose.io\/\">Facebook<\/a><a class=\"button-p ml-2 in\" target=\"_blank\" href=\"https:\/\/www.instagram.com\/sundose.polska\/\" rel=\"nofollow noopener\">Instagram<\/a><\/p>[\/et_pb_text][\/et_pb_column][et_pb_column type=&#8221;1_2&#8243; module_class=&#8221;col-5  col-lg-2 zdj col-sm-4&#8243; _builder_version=&#8221;4.17.0&#8243; _module_preset=&#8221;default&#8221; background_image=&#8221;https:\/\/sundose.com\/pl\/wp-content\/uploads\/sites\/4\/2022\/04\/community_D.jpg&#8221; background_last_edited=&#8221;on|tablet&#8221; background_image_tablet=&#8221;https:\/\/sundose.com\/pl\/wp-content\/uploads\/sites\/4\/2022\/04\/community_T.jpg&#8221; background_enable_image_tablet=&#8221;on&#8221; background_enable_image_phone=&#8221;off&#8221; pac_dcm_carousel_specific_module_num=&#8221;0&#8243; global_colors_info=&#8221;{}&#8221;][\/et_pb_column][\/et_pb_row][\/et_pb_section]","protected":false},"excerpt":{"rendered":"<p>FAQWszystko co potrzebujesz wiedzie\u0107 o Sundose Na pocz\u0105tek Personalizacja Korzystanie Sk\u0142adniki Subskrypcja Jako\u015b\u0107 i bezpiecze\u0144stwo Fakty i mity Witaminy ze wzgl\u0119du na rozpuszczalno\u015b\u0107 dziel\u0105 si\u0119 na witaminy rozpuszczalne w wodzie\u00a0 oraz rozpuszczalne w t\u0142uszczach. Witaminy rozpuszczalne w wodzie to: witaminy z gr. B (tiamina, ryboflawina, niacyna, kwas pantotenowy, pirydoksyna,\u00a0 biotyna, kobalamina, kwas foliowy), witamina C. [&hellip;]<\/p>\n","protected":false},"author":2,"featured_media":0,"parent":0,"menu_order":0,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","template":"","meta":{"_et_pb_use_builder":"on","_et_pb_old_content":"","_et_gb_content_width":"","om_disable_all_campaigns":false,"inline_featured_image":false,"footnotes":""},"yoast_head":"<!-- This site is optimized with the Yoast SEO Premium plugin v19.3 (Yoast SEO v23.4) - https:\/\/yoast.com\/wordpress\/plugins\/seo\/ -->\n<title>FAQ - Fakty i mity | sundose\u00b0<\/title>\n<meta name=\"description\" content=\"Mity, w kt\u00f3re nie warto wierzy\u0107 i fakty, kt\u00f3re musisz zna\u0107! Zapoznaj si\u0119 z nimi!\" \/>\n<meta name=\"robots\" content=\"index, follow, max-snippet:-1, max-image-preview:large, max-video-preview:-1\" \/>\n<link rel=\"canonical\" href=\"https:\/\/sundose.com\/pl\/faq-fakty-i-mity\/\" \/>\n<meta property=\"og:locale\" content=\"pl_PL\" \/>\n<meta property=\"og:type\" content=\"article\" \/>\n<meta property=\"og:title\" content=\"FAQ - Fakty i mity\" \/>\n<meta property=\"og:description\" content=\"Mity, w kt\u00f3re nie warto wierzy\u0107 i fakty, kt\u00f3re musisz zna\u0107! Zapoznaj si\u0119 z nimi!\" \/>\n<meta property=\"og:url\" content=\"https:\/\/sundose.com\/pl\/faq-fakty-i-mity\/\" \/>\n<meta property=\"og:site_name\" content=\"sundose\u00b0\" \/>\n<meta property=\"article:publisher\" content=\"https:\/\/www.facebook.com\/sundose.io\/\" \/>\n<meta property=\"article:modified_time\" content=\"2023-02-07T11:54:59+00:00\" \/>\n<meta name=\"twitter:card\" content=\"summary_large_image\" \/>\n<meta name=\"twitter:label1\" content=\"Szacowany czas czytania\" \/>\n\t<meta name=\"twitter:data1\" content=\"84 minuty\" \/>\n<script type=\"application\/ld+json\" class=\"yoast-schema-graph\">{\"@context\":\"https:\/\/schema.org\",\"@graph\":[{\"@type\":\"WebPage\",\"@id\":\"https:\/\/sundose.com\/pl\/faq-fakty-i-mity\/\",\"url\":\"https:\/\/sundose.com\/pl\/faq-fakty-i-mity\/\",\"name\":\"FAQ - Fakty i mity | sundose\u00b0\",\"isPartOf\":{\"@id\":\"https:\/\/sundose.com\/pl\/#website\"},\"datePublished\":\"2022-04-20T12:40:35+00:00\",\"dateModified\":\"2023-02-07T11:54:59+00:00\",\"description\":\"Mity, w kt\u00f3re nie warto wierzy\u0107 i fakty, kt\u00f3re musisz zna\u0107! Zapoznaj si\u0119 z nimi!\",\"breadcrumb\":{\"@id\":\"https:\/\/sundose.com\/pl\/faq-fakty-i-mity\/#breadcrumb\"},\"inLanguage\":\"pl-PL\",\"potentialAction\":[{\"@type\":\"ReadAction\",\"target\":[\"https:\/\/sundose.com\/pl\/faq-fakty-i-mity\/\"]}]},{\"@type\":\"BreadcrumbList\",\"@id\":\"https:\/\/sundose.com\/pl\/faq-fakty-i-mity\/#breadcrumb\",\"itemListElement\":[{\"@type\":\"ListItem\",\"position\":1,\"name\":\"Home\",\"item\":\"https:\/\/sundose.com\/pl\/\"},{\"@type\":\"ListItem\",\"position\":2,\"name\":\"FAQ &#8211; Fakty i mity\"}]},{\"@type\":\"WebSite\",\"@id\":\"https:\/\/sundose.com\/pl\/#website\",\"url\":\"https:\/\/sundose.com\/pl\/\",\"name\":\"sundose\u00b0\",\"description\":\"pierwszy smart\u00b0suplement\",\"potentialAction\":[{\"@type\":\"SearchAction\",\"target\":{\"@type\":\"EntryPoint\",\"urlTemplate\":\"https:\/\/sundose.com\/pl\/?s={search_term_string}\"},\"query-input\":{\"@type\":\"PropertyValueSpecification\",\"valueRequired\":true,\"valueName\":\"search_term_string\"}}],\"inLanguage\":\"pl-PL\"}]}<\/script>\n<!-- \/ Yoast SEO Premium plugin. -->","yoast_head_json":{"title":"FAQ - Fakty i mity | sundose\u00b0","description":"Mity, w kt\u00f3re nie warto wierzy\u0107 i fakty, kt\u00f3re musisz zna\u0107! Zapoznaj si\u0119 z nimi!","robots":{"index":"index","follow":"follow","max-snippet":"max-snippet:-1","max-image-preview":"max-image-preview:large","max-video-preview":"max-video-preview:-1"},"canonical":"https:\/\/sundose.com\/pl\/faq-fakty-i-mity\/","og_locale":"pl_PL","og_type":"article","og_title":"FAQ - Fakty i mity","og_description":"Mity, w kt\u00f3re nie warto wierzy\u0107 i fakty, kt\u00f3re musisz zna\u0107! Zapoznaj si\u0119 z nimi!","og_url":"https:\/\/sundose.com\/pl\/faq-fakty-i-mity\/","og_site_name":"sundose\u00b0","article_publisher":"https:\/\/www.facebook.com\/sundose.io\/","article_modified_time":"2023-02-07T11:54:59+00:00","twitter_card":"summary_large_image","twitter_misc":{"Szacowany czas czytania":"84 minuty"},"schema":{"@context":"https:\/\/schema.org","@graph":[{"@type":"WebPage","@id":"https:\/\/sundose.com\/pl\/faq-fakty-i-mity\/","url":"https:\/\/sundose.com\/pl\/faq-fakty-i-mity\/","name":"FAQ - Fakty i mity | sundose\u00b0","isPartOf":{"@id":"https:\/\/sundose.com\/pl\/#website"},"datePublished":"2022-04-20T12:40:35+00:00","dateModified":"2023-02-07T11:54:59+00:00","description":"Mity, w kt\u00f3re nie warto wierzy\u0107 i fakty, kt\u00f3re musisz zna\u0107! Zapoznaj si\u0119 z nimi!","breadcrumb":{"@id":"https:\/\/sundose.com\/pl\/faq-fakty-i-mity\/#breadcrumb"},"inLanguage":"pl-PL","potentialAction":[{"@type":"ReadAction","target":["https:\/\/sundose.com\/pl\/faq-fakty-i-mity\/"]}]},{"@type":"BreadcrumbList","@id":"https:\/\/sundose.com\/pl\/faq-fakty-i-mity\/#breadcrumb","itemListElement":[{"@type":"ListItem","position":1,"name":"Home","item":"https:\/\/sundose.com\/pl\/"},{"@type":"ListItem","position":2,"name":"FAQ &#8211; Fakty i mity"}]},{"@type":"WebSite","@id":"https:\/\/sundose.com\/pl\/#website","url":"https:\/\/sundose.com\/pl\/","name":"sundose\u00b0","description":"pierwszy smart\u00b0suplement","potentialAction":[{"@type":"SearchAction","target":{"@type":"EntryPoint","urlTemplate":"https:\/\/sundose.com\/pl\/?s={search_term_string}"},"query-input":{"@type":"PropertyValueSpecification","valueRequired":true,"valueName":"search_term_string"}}],"inLanguage":"pl-PL"}]}},"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/sundose.com\/pl\/wp-json\/wp\/v2\/pages\/11379"}],"collection":[{"href":"https:\/\/sundose.com\/pl\/wp-json\/wp\/v2\/pages"}],"about":[{"href":"https:\/\/sundose.com\/pl\/wp-json\/wp\/v2\/types\/page"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/sundose.com\/pl\/wp-json\/wp\/v2\/users\/2"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/sundose.com\/pl\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=11379"}],"version-history":[{"count":10,"href":"https:\/\/sundose.com\/pl\/wp-json\/wp\/v2\/pages\/11379\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":244057,"href":"https:\/\/sundose.com\/pl\/wp-json\/wp\/v2\/pages\/11379\/revisions\/244057"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/sundose.com\/pl\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=11379"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}